Luận án Vai trò của hương ước đối với nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng bắc bộ Việt Nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƯ PHÁP 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI 
LẠI THỊ PHƯƠNG THẢO 
VAI TRÒ CỦA HƯƠNG ƯỚC ĐỐI VỚI 
NHÀ NƯỚC TẠI THÔN, LÀNG VÙNG 
ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ VIỆT NAM HIỆN NAY 
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC 
HÀ NỘI - 2022 
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƯ PHÁP 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI 
LẠI THỊ PHƯƠNG THẢO 
VAI TRÒ CỦA HƯƠNG ƯỚC ĐỐI VỚI 
NHÀ NƯỚC TẠI THÔN, LÀNG VÙNG 
ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ VIỆT NAM HIỆN NAY 
Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật 
Mã số : 9380106 
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC 
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Nguyễn Minh Đoan 
HÀ NỘI - 2022 
LỜI CAM ĐOAN 
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên 
cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận 
án là trung thực. Những kết luận khoa học của 
luận án chưa từng được ai công bố trong bất 
kỳ công trình nào khác. 
TÁC GIẢ LUẬN ÁN 
Lại Thị Phương Thảo 
MỤC LỤC 
 Trang 
 MỞ ĐẦU 1 
 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI 7 
1.1. Tình hình nghiên cứu đề tài 7 
1.2. Đánh giá về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án 27 
1.3. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu 29 
 Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA HƯƠNG ƯỚC ĐỐI 
VỚI QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC TẠI THÔN, LÀNG VÙNG 
ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ VIỆT NAM 32 
2.1. Hương ước trong đời sống thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ 
Việt Nam 32 
2.2. Quản lý nhà nước tại thôn, làng và vai trò của hương ước đối 
với quản lý nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ 
Việt Nam 43 
2.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của hương ước đối với quản 
lý nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam 79 
 Chương 3: THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA HƯƠNG ƯỚC ĐỐI VỚI 
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC TẠI THÔN, LÀNG VÙNG 
ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ VIỆT NAM HIỆN NAY 87 
3.1. Khái quát về tình hình hương ước ở thôn, làng vùng đồng bằng 
Bắc Bộ Việt Nam hiện nay 88 
3.2. Thực trạng các phương diện thể hiện vai trò của hương ước đối 
với quản lý nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt 
Nam hiện nay 99 
3.3. Nguyên nhân thực trạng vai trò của hương ước đối với quản lý 
nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam 
hiện nay 135 
 Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA 
HƯƠNG ƯỚC ĐỐI VỚI QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC TẠI 
THÔN, LÀNG VÙNG ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ VIỆT NAM 
HIỆN NAY 144 
4.1. Quan điểm về phát huy vai trò của hương ước đối với quản lý nhà 
nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam hiện nay 144 
4.2. Giải pháp phát huy vai trò của hương ước đối với việc quản lý 
nhà nước tại thôn, làng ở đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam hiện nay 151 
 KẾT LUẬN 183 
 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ 
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 186 
 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 187 
 1 
MỞ ĐẦU 
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án 
Điểm nổi bật của dân tộc Việt Nam là yếu tố cộng đồng - một giá trị được 
tạo lập, củng cố và duy trì qua nhiều thế hệ. Đó là sức mạnh truyền thống, vừa có 
tính quốc gia, lại vừa có tính địa phương được sản sinh từ làng xã. Chiếu của vua 
Gia Long năm 1804 nêu rõ: “nước là họp các làng mà thành. Từ làng mà đến nước, 
dạy dân nên tục, vương chính lấy làng làm trước”. Ngay cả thực dân Pháp khi tiến 
hành cuộc chiến tranh xâm lược nước ta, cũng phải rút ra kết luận: “Làng Việt Nam 
là cái chìa khóa để giải mã bí mật Việt Nam, thần kỳ Việt Nam” (P.Mus - học giả, sĩ 
quan quân đội Pháp đầu thế kỷ XX). Những quan niệm như thế đã xác nhận một 
thực tế hiển nhiên: làng Việt Nam từ xưa đến nay luôn giữ một vị trí hết sức quan 
trọng trong tất cả các vương triều, nhà nước, trong việc hoạch định các chiến lược 
cai quản, xây dựng và phát triển đất nước. Tuy nhiên, với đặc thù vốn có là tính tự 
quản rất cao của thôn, làng theo tập tục “phép vua thua lệ làng” lại là một trở ngại 
lớn trong việc nhà nước muốn can thiệp, nắm bắt và quản lý đời sống xã hội ở thôn, 
làng. Về mặt chính quyền, nhà nước thông qua xã để quản lý dân làng, nhưng xã 
khó có thể làm tốt chức năng quản lý hành chính của mình nếu như không thông 
qua một cấp trung gian khác là thôn. Do đó, ngày 11 tháng 5 năm 1998 Chính phủ 
đã đề ra Quy chế thực hiện dân chủ ở xã, khẳng định: “Thôn, làng, bản, ấp không 
phải là một cấp chính quyền nhưng là nơi sinh sống của cộng đồng dân cư, là nơi 
thực hiện dân chủ một cách trực tiếp và rộng rãi nhằm giải quyết các công việc 
trong nội bộ cộng đồng dân cư, bảo đảm đoàn kết, giữ gìn trật tự an toàn xã hội và 
vệ sinh môi trường, xây dựng cuộc sống mới, tương trợ giúp đỡ nhau trong sản xuất 
và đời sống; giữ gìn, phát huy truyền thống tốt đẹp và thuần phong mỹ tục của cộng 
đồng nhằm thực hiện tốt các chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thực 
hiện tốt quyền, nghĩa vụ của công dân và nhiệm vụ cấp trên giao” [21, Điều 13]. 
Như vậy, Quy chế thực hiện dân chủ ở xã cũng đã thể hiện rõ tinh thần nhà nước 
muốn thực hiện sự quản lý của mình đến cấp cơ sở nhỏ nhất trong cộng đồng dân cư 
thì trước tiên phải tiến hành thông qua việc nắm lấy thôn, làng. 
 2 
Để làm được điều đó, song song với quá trình tái lập cấp thôn, nhà nước 
cần phải có hướng phục hồi các yếu tố truyền thống, đặc biệt là sự xuất hiện trở lại 
của hàng loạt các thiết chế phi quan phương ở thôn, làng. Các thiết chế phi quan 
phương này chính là nơi lưu giữ những giá trị và chuẩn mực của cộng đồng, điều 
chỉnh những hành vi ứng xử của con người. Sức sống của hương ước vẫn còn di tồn 
tới ngày nay, ngay cả trong khung cảnh xã hội nông thôn đang chuyển mình từ cổ 
truyền tới hiện đại. Bởi hương ước là một di sản văn hóa lớn, có giá trị nhiều mặt, 
trong đó nổi bật nhất là vai trò quản lý xã hội nông thôn. Sẽ là phiến diện và không 
công bằng nếu cho rằng, ngày nay, sự biến đổi mạnh mẽ của đời sống nông thôn 
Việt Nam, vấn đề hương ước chỉ còn là câu chuyện lịch sử. Nhìn vào thực tế của 
kinh tế thị trường, đô thị hóa, công nghiệp hóa, nhiều người hoài nghi cho rằng hương 
ước tự nó sẽ mất giá trị. Tuy nhiên, hương ước vẫn có cơ sở tồn tại và sẽ vẫn còn tồn 
tại. Khi cơ sở hạ tầng (kinh tế) thay đổi thì kiến trúc thượng tầng (trong đó có nhà 
nước, pháp luật, và kể cả hương ước) cũng sẽ thay đổi theo - đó là quy luật. Song 
thay đổi - điều đó không có nghĩa là biến mất, hoặc mất đi hoàn toàn. Việc mất đi có 
chăng chỉ là những hủ tục lạc hậu, những tàn dư cũ cổ hủ, lỗi thời (thậm chí kể cả tên 
gọi “hương ước” đi chăng nữa). Hương ước nếu được tích hợp, bổ sung những nội 
dung mới, nó vẫn còn nguyên giá trị đúng với bản chất của nó là công cụ tự quản, chứa 
đựng những quy định không trái luật và hỗ trợ cho luật; thực hiện chức năng giữ gìn và 
phát huy những giá trị vật chất và tinh thần của làng xã trong thời hiện đại. Hiện nay 
Việt Nam đang xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân, đề cao vị thế 
của pháp luật, song không phải vì thế mà xem nhẹ các công cụ điều chỉnh quan hệ xã 
hội khác, trong đó có hương ước. Thực tế, nếu biết kế thừa, khai thác trên tinh thần 
“gạn đục khơi trong”, phát huy những mặt tích cực, hợp lý và loại bỏ những yếu tố 
lạc hậu của hương ước cũ, chúng ta có thể sử dụng hương ước như một phương tiện 
hỗ trợ có hiệu quả trong việc quản lý kinh tế - xã hội, đưa nông thôn Việt Nam vào 
quỹ đạo phát triển lành mạnh: dân chủ và pháp quyền, đoàn kết, hợp tác trong sự 
đồng thuận của cộng đồng. Đây là nhân tố cơ bản đảm bảo sự ổn định chính trị tích 
cực, lành mạnh, phát huy được quyền tự chủ, sáng tạo của từng địa phương, là tiền đề 
và điều kiện của phát triển bền vững. Xét từ góc độ pháp lý và văn hóa pháp lý, việc 
xây dựng và thực hiện hương ước mới ở thôn, làng là việc làm quan trọng. Đây vừa 
 3 
là công cụ hỗ trợ cho quản lý nhà nước, có tác dụng tích cực tới quản lý hành chính, 
đồng thời phát huy được khả năng tự quản, tự điều chỉnh của cộng đồng dân cư. 
Với những phân tích nêu trên, việc lựa chọn đề tài “Vai trò của hương ước 
đối với quản lý nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam hiện nay” 
có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cấp bách. 
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 
2.1. Mục đích nghiên cứu 
- Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về vai trò của hương ước đối với quản 
lý nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ, 
- Xây dựng cơ sở cho việc đánh giá thực trạng vai trò của hương ước đối 
với quản lý nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ hiện nay, 
- Đề xuất các quan điểm, giải pháp để phát huy vai trò của vai trò của hương 
ước đối với quản lý nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ hiện nay. 
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 
- Phân tích những phương diện thể hiện vai trò của hương ước trên cơ sở 
phạm vi nội dung quản lý nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ, 
- Phân tích những yếu tố tác động đến vai trò của hương ước đối với quản 
lý nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ, 
- Nghiên cứu thực trạng vai trò của hương ước đối với quản lý nhà nước tại 
thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ hiện nay, chỉ rõ cả những bất cập còn tồn tại, 
cũng như nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó, 
- Đề xuất các quan điểm, giải pháp nhằm phát huy hiệu quả vai trò của hương 
ước đối với quản lý nhà nước tại thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ hiện nay. 
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 
3.1. Đối tượng nghiên cứu 
Đối tượng nghiên cứu của luận án là hương ước ở các thôn, làng vùng đồng 
bằng Bắc Bộ, vai trò của hương ước đối với hoạt động quản lý nhà nước tại thôn, 
làng ở Việt Nam hiện nay. 
3.2. Phạm vi nghiên cứu 
Phạm vi không gian: Môi trường của làng Việt truyền thống mỗi miền Bắc - 
Trung - Nam khác nhau. Có làng trung du, có làng đồng bằng và ven biển, có làng 
 4 
cụm lại trên giải đất cao giữa vùng chiêm trũng, có làng ở Nam Bộ (thường được 
gọi là ấp). Trong đó, ở nông thôn Nam Bộ và một số nơi khác, theo nhiều nhà quản 
lý, không nhất thiết phải có hương ước. Hương ước chỉ tồn tại phổ biến ở khu vực 
Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ. Do đó, đề tài giới hạn ở việc nghiên cứu vai trò của 
hương ước vùng đồng bằng Bắc Bộ - nơi làng xã cổ truyền hình thành sớm, có kết 
cấu xã hội bền chặt, đồng thời cũng là nơi hương ước được soạn thảo và sử dụng 
nhiều nhất trong cả lịch sử và hiện tại. 
Nguồn tư liệu chính của luận án là các bản hương ước mới được soạn thảo 
từ năm 2000 đến nay của các thôn, làng vùng đồng bằng Bắc Bộ hiện nay. Đồng 
thời luận án sử dụng một số bản hương ước cổ thời phong kiến để có sự so sánh với 
hương ước ngày nay. Luận án cũng kế thừa những thành quả nghiên cứu về làng 
Việt cổ truyền, nông thôn thời đại mới, về quản lý nhà nước, về hương ước, pháp 
luật trong mối quan hệ với hương ước đã được công bố từ trước đến nay. 
Phạm vi thời gian: Luận án chủ yếu nghiên cứu giai đoạn từ năm 2000 trở 
lại đây. 
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 
Luận án nghiên cứu trên cơ sở lý luận và phương pháp luận của triết học 
duy vật biện chứng và duy vật lịch sử Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan 
điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về chiến lược xây dựng nông thôn mới, về hoàn 
thiện pháp luật đảm bảo cho quá trình phát huy dân chủ ở cơ sở, xây dựng chính 
quyền ở cơ sở, cộng đồng làng xã ở Việt nam hiện nay. Đặc biệt là các quan điểm 
về văn hóa, quản lý nhà nước và t ... /content/hai-duong-huong-ung-ngay-the-gioi-khong-thuoc-la, 
ngày 31/5/2017. 
210. Trần Hữu Chất (2017), “Hưng Yên tuyên truyền phòng chống tác hại của 
thuốc lá và hưởng ứng ngày thế giới không thuốc lá”, 
tac-hai-cua-thuoc-la-va-huong-ung-ngay-the-gioi-khong-thuoc-la. 
211. “Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm 2021-2030” (2021), 
https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/ 
dai-hoi-dang/lan-thu-xiii/chien-luoc-phat-trien-kinh-te-xa-hoi-10-nam-
2021-2030-3735, ngày 22/3/2021. 
212. “Chuyện động trời ở làng rau sạch lớn nhất Hà Nội” (2014), 
https://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/chuyen-dong-troi-o-lang-rau-sach-
lon-nhat-ha-noi-164459.html, ngày 7/3/2014. 
213. Trần Cường, Hải Yến (2019), “Hội thảo phát huy giá trị hương ước trong xây 
dựng đời sống văn hóa cơ sở”, 
thao-phat-huy-gia-tri-huong-uoc-trong-xay-dung-doi-song-van-hoa-co-
so.html, ngày 11/10/2019. 
 202 
214. Hoàng Dân (2019), “Bản tin đài truyền thanh huyện Kim Động”, 
 ngày 5/4/2019. 
215. Nguyễn Văn Đại (2018), ”Lồng ghép các nội dung về dân số vào các hương 
ước, quy ước thôn làng, khu phố trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh”, 
ve-dan-so-vao-cac-huong-uoc-quy-uoc-thon-lang-khu-pho-tren-ia-ban-
tinh-bac-ninh, ngày 6/3/2018. 
216. Vũ Văn Đạt (2019), “Hệ luỵ từ ô nhiễm môi trường làng nghề”, 
https://dantocmiennui.vn/moi-truong-vave-sinh-thuc-pham/he-luy-tu-o-
nhiem-moi-truonglang-nghe/141268.html, ngày 28/12/2019. 
217. Hoàng Hiệp (2013), “Thị trấn duy nhất ở Việt Nam không được chọn ngày 
cưới, chưa chết đã có mồ”, https://laodong.vn/archived/thi-tran-duy-nhat-
o-viet-nam-khong-duoc-chon-ngay-cuoi-chua-chet-da-co-mo-679271.ldo, 
ngày 01/5/2013. 
218. “Hà Nội chấn chỉnh việc bảo vệ cây xanh”, https://nhandan.vn/tin-tuc-xa-
hoi/ha-noi-chan-chinh-viec-bao-ve-cay-xanh-436841/, ngày 30/8/2007. 
219. Nguyễn Văn Học, Đào Phương (2018), “Sống chung với thuốc độc”, 
https://nhandan.com.vn/doi-song-xa-hoi/song-chung-voi-thuoc-doc-340602, 
ngày 10/11/2018. 
220. Việt Hùng (2016), “Bắc Giang phát huy vai trò hương ước, quy ước ở cộng 
đồng dân cư”, https://www.vietnamplus.vn/bac-giang-phat-huy-vai-tro-
huong-uoc-quy-uoc-o-cong-dong-dan-cu/419437.vnp, ngày 28/11/2016. 
221. Hồ Hương (2020), “Thực trạng các tranh chấp dân sự được hòa giải ngoài tố 
tụng dân sự”, https://quochoi.vn/UserControls/Publishing/News/BinhLuan/ 
pFormPrint.aspx?UrlListProcess=/content/tintuc/Lists/News&ItemID=44
825, ngày 17/4/2020. 
222. Lê Huyền (2016), “Vĩnh Phúc: lễ hội đẹp hơn nhà hương ước”, 
https://pbgdpl.moj.gov.vn/qt/tintuc/Pages/hoat-dong-pgbdpldp.aspx? 
ItemID=1246, ngày 22/11/2016. 
223. Hoàng Lan (2015), “Cả làng không ngủ bảo vệ hai gốc Sưa vàng ròng”, 
https://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/ca-lang-khong-ngu-bao-ve-2-goc-sua-
vang-rong-234620.html, ngày 04/5/2015. 
 203 
224. “Làng nghề phải có hương ước quy định về bảo vệ môi trường” (2013), 
https://www.baolaocai.vn/bai-viet-cu/12018-lang-nghe-phai-co-huong-
uoc-quy-dinh-ve-bao-ve-moi-truong, ngày 6/4/2013. 
225. Thu Lê (2013), “Hương ước, quy ước là nền tảng vững chắc xây dựng hệ 
thống pháp luật”, 
quy-uoc-la-nen-tang-vung-chac-xay-dung-he-thong-phap-luat.html, ngày 
18/11/2013. 
226. Phạm Xuân Liêm (2011), “Phong trào đổi mới nông thôn Hàn Quốc”, Báo cáo 
nghiệm thu khóa đào tạo “Học viện trung ương bồi dưỡng cán bộ lãnh 
đạo đổi mới nông thôn” tại Hàn Quốc, https://phutho.gov.vn/vi/phong-
trao-doi-moi-nong-thon-cua-han-quoc. 
227. Nhật Linh, Nam Phương (2019), “Cả làng quây tôn, dựng chốt bảo vệ cây Sưa 22 
tỷ ở Vĩnh Phúc”, https://vietnamnet.vn/vn/doi-song/chuyen-la/ca-lang-quay-
ton-dung-chot-bao-ve-cay-sua-co-gia-22-ty-557099.html, ngày 11/8/2019. 
228. Đức Long (2020), “Chương Mỹ tập huấn nâng cao kỹ năng, kiến thức xây 
dựng hương ước, quy ước”,  ngày 10/7/2020. 
229. Tuệ Minh (2021), “Tăng cường thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở”, 
quy-che-dan-chu-o-co-so-35905.html, ngày 6/1/2021. 
230. Mậu Ngọ (2020), “Nói không với thuốc lá trong đám hiếu, đám hỉ tại thị trấn 
Ba Sao (Kim Bảng)”, Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Hà Nam, 
https://cdchanam.vn/noi-khong-voi-thuoc-la-trong-dam-hieu-dam-hi-tai-
thi-tran-ba-sao-kim-bang/?fbclid=IwAR3QO_DIjPpToLn6RKgUeshrkH-
6jWtINvTEr_JJ4EAlpRmFYsnBS5UxIRw, ngày 5/3/2020. 
231. Nhóm Phóng viên kinh tế (2017), “Nan giải xử lý bao bì thuốc bảo vệ thực vật, 
Kỳ I - Vỏ thuốc phủ ruộng đồng, vườn đồi”,  
bg/van-de-hom-nay/189397/nan-giai-xu-ly-bao-bi-thuoc-bao-ve-thuc-vat-
ky-i-vo-thuoc-phu-ruong-dong-vuon-doi.html, ngày 28/9/2017. 
232. Nguyễn Oanh (2016), “Bắc Ninh nhiều hoạt động thực hiện các hoạt động phòng 
chống tác hại thuốc lá”, https://www.mic.gov.vn/pcthtl/Pages/TinTuc/ 
133957/Bac-Ninh--nhieu-hoat-dong-thuc-hien-cac-hoat-dong-phong-chong-
tac-hai-cua-thuoc-la.html, ngày 22/12/2016. 
 204 
233. Phòng Xây dựng nếp sống văn hóa và gia đình, Sở Văn hóa thể thao tỉnh Ninh 
Bình (2019), “Kết quả thực hiện nếp sống văn minh lễ hội năm 2019 trên 
địa bàn tỉnh Ninh Bình”, 
van-hoa/ket-qua-thuc-hien-nep-song-van-minh-le-hoi-nam-2019-tren-dia-
ban-tinh-ninh-binh-448.html, ngày 23/12/2019. 
234. K. Quy (2017), “Hương ước, quy ước phải phản ánh được ý chí của cộng đồng 
dân cư”, https://pbgdpl.moj.gov.vn/qt/tintuc/pages/hoat-dong-pgbdpltw.aspx? 
ItemID=515, ngày 19/5/2017. 
235. Hoàng Quý (2020), “Yên Lạc (Vĩnh Phúc): Đám cưới không cần xem ngày”, 
https://baodantoc.vn/yen-lac-vinh-phuc-dam-cuoi-khong-can-xem-ngay-
1590553152977.htm, ngày 27/5/2020. 
236. Sở Tư pháp tỉnh Hưng Yên (2018), “Sở Tư pháp bàn giao nhiệm vụ quản lý 
nhà nước về hương ước, quy ước sang Sở văn hóa, thể thao và du lịch”, 
https://sotuphap.hungyen.gov.vn/portal/Pages/2018-8-3/So-Tu-phap-ban-
giao-nhiem-vu-quan-ly-Nha-nuoc-ve-ha9kuhs.aspx, ngày 03/8/2018. 
237. Sở Văn hóa thể thao tỉnh Ninh Bình (2021), “Hội nghị tổng kết 20 năm thực 
hiện phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa giai đoạn 
2000-2020 trên địa bàn tỉnh Ninh Bình”,  
vi/xay-dung-nep-song-van-hoa/hoi-nghi-tong-ket-20-nam-thuc-hien-phong-
trao-toan-dan-doan-ket-xay-dung-doi-song-van-hoa-giai-doan-2000-2020-
tren-dia-ban-tinh-ninh-binh-651.html, ngày 4/01/2021. 
238. Thanh Tấn (2020), “Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân: giảm số lượng thôn, tổ dân phố, 
giảm chi ngân sách nhà nước”, https://www.moha.gov.vn/tin-noi-bat/bo-
truong-le-vinh-tan-giam-so-luong-thon-to-dan-pho-giam-chi-ngan-sach-
nha-nuoc-42785.html, ngày 22/1/2020. 
239. Lê Ngọc Thắng (2019), “Định hướng về bảo tồn và phát huy các giá trị văn 
hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc trong xây dựng nông thôn mới 
giai đoạn sau năm 2020”, 
ton-va-phat-huy-cac-gia-tri-van-hoa-truyen-thong-tot-dep-cua-cac-dan-toc-
trong-xay-dung-nong-thon-moi-giai-doan-sau-nam-2020, ngày 7/10/2019. 
 205 
240. “Thiếu tướng Tô Ân nói về vụ án Đồng Tâm” (2020),  
Hoat-dong-Bo-nganh/Thieu-tuong-To-An-Xo-noi-ve-vu-an-Dong-Tam/ 
406965.vgp, ngày 7/9/2020. 
241. Phạm Tĩnh (2016), “Tập huấn nghiệp vụ xây dựng và thực hiện hương ước, 
quy ước”, https://stp.bacgiang.gov.vn/hien-thi-noi-dung/-/asset_publisher/ 
wtMnvtGfRUNi/content/tap-huan-nghiep-vu-xay-dung-va-thuc-hien-
huong-uoc-quy-uoc, ngày 8/8/2016. 
242. Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Thái Bình (2021), “Cam kết bỏ thuốc lá - 
chủ đề tuyên truyền ngày thế giới không thuốc lá”, 
tuyen-truyen-ngay-the-gioi-khong.html?fbclid=IwAR1PD6hpq_suHcoloNew_ 
iqVgKuGSPFK05s1av45NENHZXNnOi_pufcgBu0, ngày 24/5/2021. 
243. Tuổi trẻ online (2015), “Nợ tiền đóng góp thôn, chết không được làng lo an táng”, 
https://tuoitre.vn/no-tien-dong-gop-thon-chet-khong-duoc-lang-lo-an-tang-
1017397.htm?fbclid=IwAR0rvRusVokTUHv1Vg2pzCxBJ_U4CoOAh0k
PtKkIvR_h5mpJcYKzJp0NXXo, ngày 09/12/2015. 
244. Tuổi trẻ thủ đô (2018), “Ly kỳ cuộc chiến bảo vệ những gốc cây trị giá cả trăm tỷ 
đồng của các lão nông Việt”, https://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/thi-
truong/ly-ky-cuoc-chien-bao-ve-nhung-goc-cay-tri-gia-ca-tram-ty-dong-
cua-cac-lao-nong-viet-485089.html, ngày 25/8/2018. 
245. Giao Tuyến (2021), “Nam Định hiệu ứng tích cực từ các cuộc vận động phong 
trào thi đua yêu nước theo tư tưởng đạo đức phong cách Hồ Chí Minh”, 
https://hochiminh.vn/tin-tuc/nam-dinh-hieu-ung-tich-cuc-tu-cac-cuoc-van-
dong-phong-trao-thi-dua-yeu-nuoc-theo-tu-tuong-dao-duc-phong-cach-ho-
4272, ngày 13/4/2021. 
246. Vụ Gia đình, Bộ Văn hóa thể thao và du lịch (2020), “Bảo đảm bình đẳng giới 
trong lĩnh vực văn hóa và thông tin”, 
binh-dang-gioi-trong-linh-vuc-van-hoa-va-thong-tin-muc-tieu-5-chien-luoc-
binh-dang-gioi-giai-doan-2011-2020. 
247. ZingNews (2015), “Chuyện lạ ở Yên Lạc: chỉ làm đám cưới hai ngày trong 
tháng”, https://zingnews.vn/chuyen-la-o-yen-lac-chi-lam-dam-cuoi-2-ngay-
trong-thang-post546819.html, ngày 6/6/2015. 
 206 
Các bản hương ước 
248. Làng Bùng (2015), Quy ước làng Bùng, xã Phùng Xá, huyện Thạch Thất, 
thành phố Hà Nội. 
249. Làng Cổ Chế (2012) Quy ước xây dựng nông thôn mới làng Cổ Chế, xã Phúc 
Tiến, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội. 
250. Làng Cổ Ngõa Thượng (2012), Quy ước làng Cổ Ngõa Thượng, xã Phương 
Đình, huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội. 
251. Làng Đoài (2012), Quy ước làng Đoài, xã Liên Hà, huyện Đan Phượng, thành 
phố Hà Nội. 
252. Làng Hạ Bằng (2016), Quy ước làng văn hóa xã Hạ Bằng, huyện Thạch Thất, 
thành phố Hà Nội. 
253. Làng Hữu Cước (2012), Quy ước làng Hữu Cước, xã Liên Hồng, huyện Đan 
Phượng, thành phố Hà Nội, 
254. Làng Lỗ Xá (2002), Quy ước làng Lỗ Xá, xã Nhân Hòa, huyện Mỹ Văn, tỉnh 
Hưng Yên. 
255. Làng Phúc Lâm (2012), Quy ước xây dựng nông thôn mới làng Phúc Lâm, xã 
Phúc Tiến, huyện Tứ Xuyên, thành phố Hà Nội. 
256. Làng Ứng Hòa (2012), Quy ước xây dựng nông thôn mới làng Ứng Hòa, xã 
Phúc Tiến, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội. 
257. Làng Vạn Phúc (2001), Quy ước làng văn hóa Vạn Phúc, xã Vạn Phúc, thị xã 
Hà Đông, thành phố Hà Nội. 
258. Thị trấn Yên Lạc (2010), Quy ước liên khu phố thị trấn Yên Lạc, huyện Yên 
Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. 
259. Thôn Bát Đầm (2017), Quy ước làng văn hóa thôn Bát Đầm, xã Tản Lĩnh, 
huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội, 
260. Thôn Chằm (2017), Hương ước thôn Chằm, Xã Tăng Tiến, Huyện Việt Yên, 
tỉnh Bắc Giang. 
261. Thôn Cua Chu (2017), Quy ước làng văn hóa thôn Cua Chu, xã Tản Lĩnh, 
huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội. 
262. Thôn Đông (2014), Quy ước làng văn hóa thôn Đông, Thị trấn Bích Động, 
huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. 
 207 
263. Thôn Hòa Bình (2012), Quy ước thôn Hòa Bình, xã Thọ Xuân, huyện Đan 
Phượng, thành phố Hà Nội. 
264. Thôn Nghĩa Xá (2012), Quy ước thôn Nghĩa Xá, xã Nghĩa Đạo, huyện Thuận 
Thành, tỉnh Bắc Ninh. 
265. Thôn Nội Thượng (2019), Quy ước thôn Nội thượng, xã An Viên, huyện Tiên 
Lữ, tỉnh Hưng Yên. 
266. Thôn Trước (2012), Quy ước thôn Trước, xã Tân Tiến, thành phố Bắc Giang. 
267. Thôn Yên Mỹ (2014), Quy ước làng văn hóa thôn Yên Mỹ, xã Bình Yên, 
huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. 
268. Xóm Nội (2017), Quy ước thực hiện nếp sống văn hóa xóm Nội, thị trấn Chúc 
Sơn, huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội. 
269. Xóm 50 xã Nghĩa Bình (2003), Hương ước xóm 50, xã Nghĩa Bình huyện 
Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định.