Luận văn Chế định quyền con người trong hiến pháp Việt Nam
Hiến pháp năm 2013 đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò, trách nhiệm của nhà nước trong việc tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm thực hiện quyền con người, nhất là các quyền về kinh tế, văn hóa, xã hội, như: “Nhà nước tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo” (khoản 2 Điều 24); “Nhà nước, xã hội và gia đình tạo điều kiện để phụ nữ phát triển toàn diện, phát huy vai trò của mình trong xã hội” (khỏa 2 Điều 26); “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục”, “Thanh niên được Nhà nước, gia đình và xã hội tạo điều kiện học tập, lao động, giải trí, phát triển thể lực, trí tuệ, bồi dưỡng đạo đức, truyền thống dân tộc, ý thức công dân,...”, “
Người cao tuổi được Nhà nước, gia đình và xã hội tôn trọng, chăm sóc và phát huy vai trò trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” (Điều 37),… Cùng với việc nhấn mạnh vai trò, trách nhiệm của nhà nước trong việc tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm việc thực hiện các quyền con người, Hiến pháp năm 2013 đã bổ sung các thiết chế độc lập nhằm tăng cường cơ chế thực hiện quyền con người như hiến định Hội đồng Bầu cử quốc gia (Điều 117) và bổ sung quy định “Cơ chế bảo vệ Hiến pháp do luật định” (khoản 2 Điều 119). Bởi Hiến pháp năm 2013 là đạo luật tôn trọng, công nhận, bảo đảm quyền con người, bảo đảm Hiến pháp là bảo đảm quyền con người được thực thi một cách tốt nhất.
117 trang
04/04/2025
340
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Chế định quyền con người trong hiến pháp Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
Tóm tắt nội dung tài liệu: Luận văn Chế định quyền con người trong hiến pháp Việt Nam
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ / .. / HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐẶNG THỊ TRANG CHẾ ĐỊNH QUYỀN CON NGƯỜI TRONG HIẾN PHÁP VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – NĂM 2017 MỤC LỤC MỞ ĐẦ U ..................................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài luâṇ văn ..............................................................................1 2. Tình hình nghiên cứ u liên quan đến đề tài luâṇ văn .............................................2 3. Muc̣ đích và nhiêṃ vu ̣của luâṇ văn ..........................................................................4 4. Đố i tươṇ g và phaṃ vi nghiên cứ u củ a luâṇ văn......................................................4 5. Phương phá p luâṇ và phương phá p nghiên cứ u của luâṇ văn ............................5 6. Ý nghĩa lý luâṇ và thưc̣ tiễn củ a luâṇ văn ................................................................6 7. Kết cấ u củ a luâṇ văn .....................................................................................................6 NỘI DUNG ..............................................................................................................................7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẾ ĐỊNH QUYỀN CON NGƯỜITRONG HIẾN PHÁP ............................................................................................................................7 1.1. Quyền con người .........................................................................................................7 1.2. Chế định quyền con người trong Hiến pháp ..................................................... 24 1.3. Mối quan hệ giữa quyền con người và Hiến pháp ........................................... 27 1.4. Chế định quyền con người trong Hiến pháp của một số quốc gia ................ 32 CHƯƠNG 2. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA CHẾ ĐỊNH QUYỀN CON NGƯỜI TRONG HIẾN PHÁP VIỆT NAM ................................................................. 44 2.1. Chế định quyền con người trong các bản Hiến pháp năm 1946, Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980 và Hiến pháp năm 1992 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2001) ................................................................................................................ 45 2.2. Chế định quyền con người trong Hiến pháp năm 2013 .................................. 69 CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHẾ ĐỊNH QUYỀN CON NGƯỜI TRONG HIẾN PHÁP VIỆT NAM NĂM 2013 ................................. 89 3.1. Quan điểm hoàn thiện chế định quyền con người trong Hiến pháp năm 2013..................................................................................................................................... 89 3.2. Giải pháp hoàn thiện chế định quyền con người trong Hiến pháp năm 2013............. 94 KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 1077 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................... 1099 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan các thông tin được trình bày trong luận văn là kết quả thu được từ quá trình nghiên cứu và tìm hiểu của bản thân. Tác giả luận văn Đặng Thị Trang LỜI CẢM ƠN Với tình cảm trân trọng nhất, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Ban Giám đốc, Khoa sau Đại học, các thầy, cô giáo Học viện Hành chính quốc gia đã tận tình, chu đáo giảng dạy và truyền đạt kiến thức trong thời gian tác giả học tập, nghiên cứu tại Trường. Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Hoàng Hùng Hải vì sự tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Đặng Thị Trang MỞ ĐẦ U 1. Tính cấ p thiết của đề tài luâṇ văn Quyền con người là yếu tố cơ bản, taọ nên nền tảng của môṭ xã hôị dân chủ, văn minh. Tư tưởng về quyền con người (nhân quyền) đã hình thành rất sớm trong lic̣ h sử nhân loaị; nhưng không phải trong bất cứ hình thái kinh tế-xã hôị nào, trong bất cứ kiểu nhà nước nào nó cũng đươc̣ thừa nhâṇ môṭ cách đầy đủ. Vì thế, quyền con người là môṭ phaṃ trù lic̣ h sử và là kết quả của cuôc̣ đấu tranh không ngừng của toàn nhân loaị, vươn tới những lý tưởng, giải phóng hoàn toàn con người nhằm xây dưṇ g môṭ xã hôị thâṭ sư ̣ công bằng, dân chủ. Giai cấp tư sản khi tiến hành cách maṇ g tư sản đã coi quyền con người như môṭ vũ khí của mình để tranh giành quyền lưc̣ với giai cấp phong kiến và để tâp̣ hơp̣ các lưc̣ lươṇ g xã hôị; do đó, từ thế kỷ XVIII, vấn đề nhân quyền đã đươc̣ giai cấp tư sản đề câp̣ đến như Tuyên ngôn đôc̣ lâp̣ của Hơp̣ chủng quốc Hoa Kỳ năm 1776, Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp năm 1789. Sau khi chiến tranh thế giới thứ II kết thúc, vấn đề nhân quyền đã trở thành mối quan tâm của cả nhà nước xã hôị chủ nghiã và nhà nước tư bản chủ nghiã nên ngay từ khi tổ chức Liên Hiệp Quốc ra đời, vấn đề cơ bản, đầu tiên của tổ chức này đó là vấn đề nhân quyền. Quyền con người đã trở thành vấn đề quan troṇ g, thường xuyên đươc̣ đề câp̣ đến trong các quan hê ̣quốc tế. Liên Hiệp Quốc đã ban hành hàng loaṭ các văn kiêṇ khẳng điṇ h các quyền và tư ̣ do của tất cả moị người. Đăc̣ biêṭ là Hiến chương Liên Hiệp Quốc năm 1945 và Tuyên ngôn toàn thế giới về quyền con người năm 1948, vấn đề nhân quyền đã chuyển sang môṭ bước ngoaṭ mới trong lic̣ h sử nhân loaị, trở thành môṭ quan hê ̣cơ bản đươc̣ điều chỉnh bằng pháp luâṭ quốc tế. Đến nay, quyền con người đã đươc̣ khẳng điṇ h và ghi nhâṇ trong Hiến pháp của nhiều quốc gia trên thế giới. Có thể nói, quyền con người là thành tưụ chung của cả loài người, là kết tinh của nền văn minh nhân loaị. Lic̣ h sử loài người cho thấy tri thức về quyền con người có ý nghiã quan troṇ g cho sư ̣ phát triển và tiến bô ̣ của các xã hôị cũng như là tiền đề cho sư ̣ phát triển đầy đủ về nhân cách và năng lưc̣ của mỗi cá 1 nhân, Ở phaṃ vi rôṇ g hơn, tri thức về quyền con người là tiền đề cho hòa bình và thiṇ h vươṇ g của nhân loaị. Ở Viêṭ Nam, tư tưởng về quyền con người gắn liền với cuôc̣ cách maṇ g giải phóng dân tôc̣ . Kể từ khi giành đôc̣ lâp̣ dân tôc̣ năm 1945, Đảng và Nhà nước ta luôn tôn troṇ g quyền con người. Tuyên ngôn đôc̣ lâp̣ của nước Viêṭ Nam Dân chủ Côṇ g hòa do Chủ tic̣ h Hồ Chí Minh đoc̣ taị quảng trưởng Ba Đình, Hà Nôị ngày 02/9/1945 đươc̣ coi là môṭ văn kiêṇ có tính lic̣ h sử trên phương diêṇ quốc tế về quyền con người. Trên cơ sở đó, quyền con người đã đươc̣ ghi nhâṇ trong Hiến pháp nước ta: Hiến pháp năm 1946, Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001) và Hiến pháp năm 2013. Đăc̣ biêṭ, với quy điṇ h của Hiến pháp năm 2013 về quyền con người đã taọ bước tiến quan troṇ g về măṭ pháp lý cho viêc̣ thưc̣ hiêṇ quyền con ngưới trên thưc̣ tế. Có thể nhâṇ thấy, cùng với sư ̣ phát triển của đất nước, những quan điểm và quy điṇ h của pháp luâṭ về quyền con người ở nước ta cũng dần có những thay đổi, tiến bô ̣ hơn. Để nhìn nhâṇ môṭ cách tổng quan quá trình phát triển của chế điṇ h quyền con người trong Hiến pháp Việt Nam, đánh giá những thành tưụ và haṇ chế về vấn đề quyền con người qua các bản Hiến pháp, trong đó tâp̣ trung vào Hiến pháp hiêṇ hành năm 2013, tác giả lưạ choṇ đề tài: “Chế đi ̣nh quyền con người trong Hiến phá p Viêṭ Nam” làm luâṇ văn thac̣ sỹ chuyên ngành Luâṭ Hiến pháp và luâṭ Hành chính của mình. 2. Tiǹ h hiǹ h nghiên cứ u liên quan đến đề tài luâṇ văn Quyền con người đã đươc̣ Liên Hiệp Quốc, các nhà khoa hoc̣ pháp lý trong nước và thế giới quan tâm nghiên cứu. Vì thế, thời gian qua, ở nước ta có rất nhiều các công trình nghiên cứu về quyền con người. + Các bài viết như: Vũ Công Giao-Lê Thi ̣Thúy Hương (2014), Nguyên tắ c giớ i hạn quyền con ngườ i, quyền công dân trong Hiến phá p năm 2013, trong cuốn “Bình luâṇ Khoa hoc̣ Hiến pháp nước CHXHCN Viê ̣t Nam năm 2013” của Viêṇ Chính sách công và pháp luâṭ, Nxb Lao đôṇ g-Xã hôị; Nguyêñ Trung Tín 2 (2009), “Quyền con ngườ i và nhà nướ c phá p quyền”, Quyền con người-tiếp câṇ đa ngành và liên ngành khoa hoc̣ xã hôị; Vũ Công Giao (2011), Bá o bá o tổng quan đề tà i nghiên cứ u khoa hoc̣ : Quyền con ngườ i trong Hiến phá p Viêṭ Nam và môṭ số nướ c trên thế giớ i, Khoa Luâṭ, ĐHQG Hà Nôị;Các nguyên tắc của chế định quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp sửa đổi của PGS.TS Phạm Hữu Nghị, đăng trên tạp chí Nhà nước và Pháp luật năm 2013; Quyền con người, quyền công dân trong Hiến pháp năm 2013 của PGS.TS. Nguyễn Thanh Tuấn đăng trên Tạp chí Cộng sản năm 2013; Vũ Công Giao (2014), Chế định quyền con người, quyền công dân trong Hiến pháp năm 2013, trong cuốn “Bình luận Khoa học Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam năm 2013” của Viện Chính sách công và Pháp luật, NXB Lao động – Xã hội; + Luận văn thạc sỹ của Giáp Mạnh Huy (2008) về đề tài “Bả o đả m phá p lý về quyền con ngườ i ở Viêṭ Nam hiêṇ nay”;luâṇ án tiến sỹ luâṭ hoc̣ của Đăṇ g Công Cương (2013)về đề tài “Vai trò củ a Tòa á n trong viêc̣ bả o vê ̣quyền con ngườ i ở Viêṭ Nam hiêṇ nay”;luâṇ văn thac̣ sỹ luâṭ hoc̣ của Trương Thi ̣Dung (2014) về đề tài “Vai trò củ a tư phá p trong viêc̣ bả o vê ̣quyền con ngườ i ở Viêṭ Nam”;luâṇ văn thac̣ sỹ luâṭ hoc̣ của Trần Thi P̣ hương Hảo(2014) về đề tài “Một số vấn đề lý luận và thưc̣ tiêñ về bả o vê ̣ cá c quyền con ngườ i bằ ng phá p luật hình sư ̣ Viêṭ Nam”; luâṇ văn thac̣ sỹ chuyên ngành pháp luâṭ về quyền con người của Nguyêñ Maṇ h Hùng (2014)về đề tài “Vai trò củ a Quốc hôị trong viêc̣ bả o vê ̣ và thú c đẩy quyền con ngườ i ở Viêṭ Nam”; luâṇ văn thac̣ sỹ chuyên ngành pháp luâṭ về quyền con người của Hoàng Lan Anh (2014)về đề tài “Bả o đả m quyền con ngườ i trong Hiến phá p Viêṭ Nam”; luâṇ văn thac̣ sỹ chuyên ngành pháp luâṭ về quyền con người của Nguyêñ Thùy Dương(2014) về đề tài“Chế điṇ h quyền con ngườ i, quyền công dân trong Hiến phá p Viêṭ Nam”. Những công trình nêu trên đã cung cấp một lượng tri thức, thông tin khá lớn về vấn đề quyền con người trong các bản Hiến pháp của Việt Nam. Mặc dù vậy,chưa có công trình nào nêu trên phân tích một cách toàn diện những tiến bộ, 3 hạn chế và cơ chế bảo đảm thực thi những quy điṇ h về quyền con người trong các bản Hiến pháp, từ Hiến pháp năm 1946 đến Hiến pháp năm 2013. Vì vậy, việc nghiên cứu về vấn đề này có ý nghĩa lý luận, thực tiễn. 3. Muc̣ đích và nhiêṃ vu ̣của luâṇ văn 3.1. Muc̣ đích Muc̣ đích của luâṇ văn này là phân tích những cơ sở lý luâṇ , thưc̣ tiêñ và nôị dung của chế điṇ h quyền con người trong các bản Hiến pháp Viêṭ Nam nhằm đánh giá môṭ cách tổng quan những thành tưụ , haṇ chế của Hiến pháp Viêṭ Nam về vấn đề quyền con người.Từ đó, đưa ra những quan điểm và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chế điṇ h này. 3.2. Nhiê ̣m vụ Để đaṭ đươc̣ muc̣ đích nêu trên, luâṇ văn có những nhiêṃ vu ̣cơ bản sau: - Làm rõ những vấn đề lý luâṇ nền tảng về mối quan hê ̣ giữa quyền con người và Hiến pháp. - Phân tích chế điṇ h quyền con người trong các bản Hiến pháp Viêṭ Nam (1946,1959, 1980, 1992, 2013), chỉ ra sư ̣ phát triển của chế điṇ h này qua từng bản Hiến pháp. - Phân tích những sửa đổi, bổ sung của chế điṇ h quyền con người trong Hiến pháp năm 2013. - Phân tích chỉ ra những điểm tiến bô ̣ và haṇ chế của chế điṇ h quyền con người trong Hiến pháp năm 2013 trên cơ sở so sánh với các công ước quốc tế cơ bản về quyền con người mà Viêṭ Nam đã gia nhập, Hiến pháp của các nước trên thế giới và các bản Hiến pháp trước đó của Viêṭ Nam. - Đưa ra một số quan điểm về quyền con người trong Hiến pháp và đề xuất các giải pháp nhằm tổ chức thực hiện và nâng cao hiệu quả thực hiện chế định quyền con người trong Hiến pháp Việt Nam. 4. Đố i tươṇ g và phaṃ vi nghiên cứ u của luâṇ văn 4.1. Đối tươṇ g nghiên cứ u Luâṇ văn nghiên cứu về quyền con người trong Hiến pháp Viêṭ Nam. 4 4.2. Phaṃ vi nghiên cứ u Quyền con người là nôị dung đươc̣ ghi nhâṇ không chỉ trong Hiến pháp – đaọ luâṭ cơ bản của quốc gia, mà còn đươc̣ cu ̣ thể hóa trong các văn bản pháp luâṭ của nhiều ngành luâṭ khác nhau. Tuy nhiên, trong phaṃ vi luâṇ văn này, tác giả chỉ đi sau nghiên cứu các quy điṇ h về quyền con người trong các bản Hiến pháp Viêṭ Nam: Hiến pháp năm 1946, Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001) và Hiến pháp năm 2013. Trong đó, tâp̣ trung vào chế điṇ h quyền con người của Hiến pháp hiêṇ hành năm 2013. 5. Phương phá p luâṇ và phương phá p nghiên cứ u của luâṇ văn 5.1. Phương phá p luâṇ Luâṇ văn đươc̣ thưc̣ hiêṇ trên cơ sở vâṇ duṇ g cơ sở lý luâṇ , phương pháp luâṇ duy vâṭ biêṇ chứng của chủ nghiã Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của nhà nước ta về pháp luâṭ, xây dưṇ g pháp luâṭ và quyền con người. 5.2. Phương phá p nghiên cứ u Các phương pháp nghiên cứu đươc̣ sử duṇ g trong luâṇ văn bao gồm: phương pháp phân tích, tổng hơp̣ , so sánh, thống kê. Cu ̣thể: Chương 1, để làm sáng tỏ những nội dung về khái niệm quyền con người, mối quan hệ giữa quyền con người và Hiến pháp, cũng như trình bày về Hiến pháp của một số quốc gia về quyền con người, luâṇ văn sử duṇ g phương pháp thống kê, phân tích, tổng hơp̣ , so sánh. Chương 2, để làm rõ những quy điṇ h về quyền con người qua từng bản Hiến pháp, từ đó có những đánh giá về sư ̣ phát triển của chế điṇ h quyền con người trong Hiến pháp Viêṭ Nam, luâṇ văn sử duṇ g phương pháp thống kê, phân tích, so sánh, tổng hơp̣ . Chương 3, qua viêc̣ nghiên cứu những quy điṇ h về quyền con người trong từng bản Hiến pháp, đăc̣ biêṭ là bản Hiến pháp năm 2013, luâṇ văn sử duṇ g 5 phương pháp phân tích, tổng hơp̣ , so sánh để đưa ra môṭ số giải pháp hoàn thiện chế định quyền con người trong Hiến pháp Việt Nam. 6. Ý nghiã lý luâṇ và thưc̣ tiêñ của luâṇ văn Luâṇ văn cung cấp cái nhìn tổng thể về chế điṇ h quyền con người trong các bản Hiến pháp Viêṭ Nam từ trước đến nay, đồng thời cho thấy sư ̣ phát triển của chế điṇ h này qua các thời kỳ. Công trình nghiên cứu này có giá tri ̣tham khảo đối với sinh viên, các nhà nghiên cứu pháp lý, cũng như viêc̣ nghiên cứu giảng daỵ của các cơ sở đào taọ luâṭ . 7. Kết cấ u của luâṇ văn Ngoài phần Mở đầu phần Kết luâṇ , Danh muc̣ tài liêụ tham khảo, luâṇ văn gồm 3 chương sau: CHƯƠNG 1.Cơ sở lý luận về chế định quyền con người trong Hiến pháp CHƯƠNG 2. Quá trình phát triểncủa chế điṇh quyền con người trong Hiến pháp Việt Nam CHƯƠNG 3.Quan điểm và giải pháp hoàn thiện chế định quyền con người trong Hiến pháp Việt Nam năm 2013 6
File đính kèm:
- luan_van_che_dinh_quyen_con_nguoi_trong_hien_phap_viet_nam.pdf
