Luận văn Hoạch định chiến lược phát triển ngành Du lịch tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020

 LỜI CẢM ƠN 
 Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo Khoa kinh tế và Quản lý, Viện 
sau đại học trường Đại học Bách khoa Hà Nội; Sở văn hóa thể thao và du lịch 
Quảng Ninh, Phòng Quản lý du lịch UBND tỉnh Quảng Ninh, Ban lãnh đạo và các 
phòng ban nghiệp vụ của Viện Quy hoạch và thiết kế Xây dựng Quảng Ninh; Bạn 
bè, đông nghiệp và gia đình đã giúp đỡ tôi trong qua trình học tập và hoàn thành 
luân văn. 
 Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn Cô giáo Phan Diệu Hương - Giảng 
viên Viện Kinh tế và Quản lý - Trường đại học Bách khoa Hà Nội đã trực tiếp 
hướng dẫn và tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành 
luận văn thạc sỹ. 
 Trong quá trình nghiên cứu, mặc dù đã có sự cố gắng của bản thân, song do 
khả năng và kinh nghiệm có hạn nên luân văn không tránh khỏi một số sai sót ngoài 
mong muốn, vì vậy tôi rất mong được quý thầy cô giáo, các đồng nghiệp góp ý để 
các nghiên cứu trong luận văn được áp dụng vào thực tiễn. 
 Quảng Ninh, tháng 9 năm 2013 
 Tác giả 
 Phạm Văn Sơn 
 i LỜI CAM ĐOAN 
 Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học 
độc lập của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung 
thực và có nguồn gốc rõ ràng. 
 Quảng Ninh, tháng 9 năm 2013 
 Tác giả 
 Phạm Văn Sơn 
 ii MỤC LỤC 
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ i 
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... ii 
MỤC LỤC .................................................................................................................... iii 
DANH MỤC BẢNG, HÌNH ...................................................................................... vi 
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC 
PHÁT TRIỂN KINH DOANH .................................................................................. 4 
 1.1 KHÁI NIỆM VỀ CHIẾN LƯỢC KINH DOANH. ................................................. 4 
 1.2. PHÂN LOẠI CHIẾN LƯỢC KINH DOANH ........................................................ 5 
 1.2.1. Căn cứ vào các mức độ quản trị chiến lược ............................................ 5 
 1.2.2. Căn cứ vào phạm vi của chiến lược: ...................................................... 6 
 1.2.3. Căn cứ vào hướng tiếp cận chiến lược gồm 4 loại : ................................ 7 
 1.3 VAI TRÒ CỦA CHIẾN LƯỢC KINH DOANH ĐỐI VỚI NGÀNH DU LỊCH. ..... 7 
 1.4. HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC KINH DOANH .................................................... 8 
 1.4.1 Khái niệm hoạch định chiến lược kinh doanh ngành. .............................. 8 
 1.4.2 Nội dung và trình tự thực hiện hoạch định chiến lược kinh doanh ngành ......... 8 
 1.4.3 Phương pháp hoạch định chiến lược kinh doanh cho ngành .................. 17 
 1.5. QUẢN TRỊ CHIẾN LƯỢC KINH DOANH ........................................................ 29 
 1.6 ĐẶC ĐIỂM TRONG HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN NGÀNH 
 DU LỊCH. .................................................................................................................. 29 
 1.6.1 Đặc điểm của ngành du lịch và du lịch Việt Nam.................................. 29 
 1.6.2 Đặc điểm trong hoạch định chiến lược phát triển ngành du lịch. ........... 30 
 1.6.3 Kinh nghiệm của một số quốc gia thành công trong phát triển du lịch. ..... 30 
TÓM TẮT NỘI DUNG CHƯƠNG 1 ...................................................................... 31 
CHƯƠNG 2 PHÂN TÍCH CÁC CĂN CỨ HÌNH THÀNH CHIẾN LƯỢC 
PHÁT TRIỂN NGÀNH DU LỊCH TỈNH QUẢNG NINH ................................. 32 
 2.1. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ, XÃ HỘI 
 TỈNH QUẢNG NINH ................................................................................................ 32 
 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên tỉnh Quảng Ninh..................................................... 32 
 2.1.2. Đặc điểm xã hội tỉnh Quảng Ninh ........................................................ 35 
 2.1.3. Đặc điểm kinh tế tỉnh Quảng Ninh ....................................................... 35 
 iii 2.2. PHÂN TÍCH TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN NGÀNH DU LỊCH TỈNH 
 QUẢNG NINH ......................................................................................................... 37 
 2.2.1. Tiềm năng phát triển ngành du lịch qua tài nguyên thiên nhiên ............ 37 
 2.2.2. Tiềm năng phát triển ngành du lịch qua tài nguyên nhân văn ............... 38 
 2.3. GIỚI THIỆU MỘT SỐ CƠ QUAN, TỔ CHỨC CHỊU TRÁCH NHIỆM VẤN ĐỀ 
 PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH QUẢNG NINH ........................................................... 40 
 2.3.1. Giới thiệu tổng quan cơ quan và tổ chức liên quan ............................... 40 
 2.3.2. Các chính sách về vấn đề phát triển du lịch tỉnh Quảng. ...................... 42 
 2.4. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH QUẢNG NINH 
 (2009-2012) ................................................................................................................ 46 
 2.4.1. Đặc điểm khách du lịch và loại hình du lịch chủ yếu tại Quảng Ninh ... 46 
 2.4.2. Kết quả hoạt động kinh doanh du lịch của tỉnh Quảng Ninh (2009-2011) 
 (Số lượng khách du lịch, số đoàn du lịch, doanh thu từ du lịch, nộp ngân 
 sách cho tỉnh từ du lịch...) ............................................................................. 51 
 2.4.3. Phân tích thực trạng năng lực các doanh nghiệp kinh doanh du lịch Quảng 
 Ninh (Gồm các doanh nghiệp kinh doanh du lịch tại địa bàn Quảng Ninh và các 
 doanh nghiệp kinh doanh du lịch tại các tỉnh khác nhưng có nhiều tour du lịch 
 tại Quảng Ninh, xem xét cả các doanh nghiệp du lịch nước ngoài). ..................... 60 
 2.4.4. Phân tích cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch tại tỉnh Quảng Ninh ............... 60 
 2.4.5. Phân tích các dịch vụ hỗ trợ phát triển du lịch Quảng Ninh. ................. 64 
 2.4.6. Phân tích các chính sách đầu tư trực tiếp cho ngành du lịch Quảng Ninh ...... 65 
 2.5. NHẬN ĐỊNH ĐIỂM MẠNH, ĐIỂM YẾU, CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC ĐỐI 
 VỚI NGÀNH DU LỊCH TỈNH QUẢNG NINH ......................................................... 65 
 2.5.1. Những điểm mạnh (S) ......................................................................... 65 
 2.5.2. Những điểm yếu (W). .......................................................................... 66 
 2.5.3. Những cơ hội để phát triển ngành du lịch (O). ..................................... 67 
 2.5.4. Những thách thức (T). ......................................................................... 67 
 2.5.5. Tổng hợp trong ma trận SWOT. .......................................................... 68 
TÓM TẮT NỘI DUNG CHƯƠNG 2 ...................................................................... 69 
CHƯƠNG 3: HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN NGÀNH DU 
LỊCH QUẢNG NINH ĐẾN 2020 ............................................................................ 70 
 3.1 DỰ BÁO NHU CẦU DU LỊCH QUẢNG NINH ĐẾN 2020 (SỐ LƯỢNG 
 KHÁCH, CƠ CẤU, LOẠI HÌNH DU LỊCH) ............................................................. 70 
 iv 3.2 ĐỊNH HƯỚNG CỦA NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NGÀNH DU LỊCH 
 VIỆT NAM ĐẾN 2020. .............................................................................................. 74 
 3.3 XÂY DỰNG MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN NGÀNH DU LỊCH TỈNH QUẢNG 
 NINH ĐẾN NĂM 2020 .............................................................................................. 77 
 3.4 LỰA CHỌN CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN NGÀNH DU LỊCH TỈNH QUẢNG 
 NINH TRÊN CƠ SỞ CÁC CĂN CỨ VÀ MA TRẬN SWOT ..................................... 81 
 3.4.1 Đề xuất các chiến lược trên cơ sở các căn cứ và ma trận SWOT ........... 81 
 3.4.2 Lựa chọn chiến lược ưu tiên cho phát triển du lịch Quảng Ninh đến 2020. .... 85 
 3.5. KẾ HOẠCH CỤ THỂ CHO TỪNG GIAI ĐOẠN CHIẾN LƯỢC PHÁT 
 TRIỂN NGÀNH DU LỊCH QUẢNG NINH ĐẾN 2020. ............................................ 86 
 3.6. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU ĐỂ THỰC HIỆN THÀNH CÔNG CHIẾN LƯỢC 
 PHÁT TRIỂN NGÀNH DU LỊCH QUẢNG NINH ĐẾN 2020 ĐÃ XÂY DỰNG .................... 88 
 3.6.1. Giải pháp về sản phẩm và chất lượng du lịch Quảng Ninh ................... 88 
 3.6.2. Giải pháp về nhân lực hoạt động trực tiếp trong ngành du lịch Quảng 
 Ninh. ............................................................................................................. 91 
 3.6.3. Giải pháp về đầu tư cho phát triển du lịch Quảng Ninh. ....................... 92 
 3.6.4. Giải pháp về các chính sách phát triển du lịch của Sở văn hóa, thể 
 thao và du lịch tỉnh Quảng Ninh .................................................................... 96 
 3.7 MỘT SỐ KIẾN NGHỊ .......................................................................................... 97 
 3.7.1 Kiến nghị đối với Trung Ương.............................................................. 97 
 3.7.2 Kiến nghị đối với tỉnh Quảng Ninh ....................................................... 98 
TÓM TẮT NỘI DUNG CHƯƠNG 3 .................................................................... 101 
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 102 
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 103 
 v DANH MỤC BẢNG, HÌNH 
Bảng 1.1. Ma trận SWOT .............................................................................................. 24 
Bảng 2.1. Hiện trạng dân số Quảng Ninh giai đoạn 2009 - 2012 ........................... 35 
Bảng 2.2. Hiện trạng kinh tế Quảng Ninh giai đoạn 2009 - 2012 ........................... 36 
Bảng 2.3. Hiện trạng khách du lịch Quảng Ninh giai đoạn 2009 - 2012 ................. 51 
Bảng 2.4. Hiện trạng ngày lưu trú bình quân khách du lịch Quảng Ninh giai đoạn 
 2009 - 2012 ............................................................................................ 52 
Bảng 2.5. Tỷ trọng khách du lịch quốc tế - nội địa trong tổng số khách của Quảng 
 Ninh giai đoạn 2001 - 2009 .................................................................... 52 
Bảng 2.6. So sánh tỷ trọng của khách quốc tế trong tổng số khách du lịch của 
 Quảng Ninh, Việt Nam, Hà Nội, Hải Phòng giai đoạn 2009 - 2012 ........ 53 
Bảng 2.7: Hiện trạng doanh thu du lịch Quảng Ninh giai đoạn 2009-2012 ............. 54 
Bảng 2.8. Vị trí và vai trò của du lịch trong cơ cấu kinh tế Quảng Ninh giai đoạn 
 2009 - 2012 ............................................................................................ 55 
Bảng 2.9. Hiện trạng cơ sở lưu trú Quảng Ninh giai đoạn 2009 - 2012 .................. 56 
Bảng 2.10. Hiện trạng tàu biển hoạt động trên Vịnh Hạ Long giai đoạn 2009 - 2012 . 57 
Bảng 2.11: Hiện trạng lao động ngành du lịch Quảng Ninh giai đoạn 2009-2012 .. 58 
Bảng 2.12: Hệ thống các nhà máy nước ở Quảng Ninh .......................................... 63 
Bảng 2.13 Phân tích SWOT ................................................................................... 68 
Bảng 3.1. Dự báo các viễn cảnh cho du lịch Quảng Ninh ...................................... 71 
Bảng 3.2. Dự báo khách du lịch Quảng Ninh ......................................................... 72 
Bảng 3.3. Dự báo thu nhập du lịch Quảng Ninh ..................................................... 73 
Bảng 3.4. Dự báo và tỷ trọng của du lịch trong GDP tỉnh Quảng Ninh ................. 73 
Bảng 3.5. Dự báo khách du lịch Quảng Ninh ......................................................... 78 
Bảng 3.6. Dự báo thu nhập du lịch Quảng Ninh ..................................................... 79 
Bảng 3.7. Dự báo và tỷ trọng của du lịch trong GDP tỉnh Quảng Ninh .................. 80 
Bảng 3.8. Dự báo nhu cầu sở lưu trú du lịch Quảng Ninh ...................................... 80 
Bảng 3.9. Dự báo nhu cầu lao động du lịch Quảng Ninh........................................ 81 
Bảng 3.10. Khái quát vốn đầu tư các dự án ưu tiên đầu tư của Quảng Ninh .......... 94 
Hình 1.1: Mô hình 5 yếu tố cạnh tranh của môi trường vi mô của Michael Porter .. 12 
Hình 1.2: Các giai đoạn quản trị chiến lược ........................................................... 18 
Hình 1.3: Mô hình quản trị chiến lược toàn diện của Fred R.David . ..................... 20 
 vi MỞ ĐẦU 
 1. Tính cấp thiết của đề tài. 
 Quảng Ninh là một tỉnh địa đầu phía Đông Bắc Việt Nam, có tọa độ địa lý 
khoảng 106026’ đến 108031’ kinh độ Đông và từ 20040’ đến 21040’ vĩ độ Bắc, phía 
Đông là vịnh Bắc Bộ; phía Tây giáp với các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Giang, Hải Dương; 
phía Nam giáp Hải Phòng. Quảng Ninh có biên giới quốc gia và hải phận giáp huyện 
Phòng Thành và thị trấn Đông Hưng, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc với đường biên giới 
có chiều dài 132,8km. Quảng Ninh có diện tích tự nhiên khoảng 6.111 km2, gồm 04 
thành phố, 01 thị xã và 9 huyện với dân số 1.144.381 người, mật độ 188 người/1km2 
(số liệu tổng điều tra 2009). 
 Quảng Ninh là một cực của tam giác phát triển kinh tế trong vùng kinh tế 
trọng điểm phía Bắc (Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh) có những điều kiện thuận 
lợi để phát triển kinh tế - xã hội và du lịch. 
 Về tiềm năng du lịch, Quảng Ninh là một trong số ít địa phương ở Việt Nam 
có nguồn tài nguyên du lịch đặc sắc và mang đầy đủ tất cả các đặc trưng nổi bật cho 
du lịch Việt Nam về tự nhiên văn hóa, trong đó có nhiều giá trị nổi bật có sức cạnh 
tranh cao trong nước và quốc tế mà tiêu biểu là Di sản thiên nhiên Thế giới Vịnh Hạ 
Long, khu di tích danh thắng Yên Tử. 
 Về hạ tầng kỹ thuật với quốc lộ 18 một trong những tuyến giao thông huyết 
mạch nối Quảng Ninh với các tỉnh trong vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc và 
thông sang Trung Quốc qua một trong những cửa khẩu có vị trí quan trọng trong 
chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, cửa khẩu Móng Cái. Ngoài ra, 
Quảng Ninh còn có hệ thống các cảng biển lớn phục vụ vận tải thủy như: Cái Lân, 
Vạn Gia, Cửa Ông , dự án xây dựng sân bay Vân Đồn đạt tiêu chuẩn quốc tế 
đang được triển khai xây dựng đạt tiêu chuẩn quốc tế. 
 Với vị trí địa lý và tiềm năng du lịch phong phú, đa dạng, du lịch Quảng Ninh 
đang dần khẳng định vị thế là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn góp phần 
tích cực vào sự nghiệp phát triển kinh tế của địa phương. Tuy nhiên trong những 
 1 năm vừa qua tình hình trong nước và quốc tế có nhiều thay đổi đặt ra những phương 
hướng nhiệm vụ mới trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội cũng như du lịch nói 
riêng. Bên cạnh đó, Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Quảng Ninh giai 
đoạn 2001 - 2010 mặc dù có những đóng góp quan trọng vào những thành tựu của 
du lịch Quảng Ninh, giúp Quảng Ninh được xác định là trung tâm du lịch quốc tế 
trong chiến lược phát triển du lịch Việt Nam nhưng đã kết thúc thời hiệu. 
 Do đó, tác giả đã lựa chọn hướng nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp với đề 
tài “Hoạch định chiến lược phát triển ngành du lịch tỉnh Quảng Ninh đến năm 
2020” nhằm góp phần nào đó thúc đẩy ngành du lịch Quảng Ninh phát triển ngày 
càng vững mạnh và bền vững. 
 2. Mục tiêu nghiên cứu. 
 - Tổng hợp và hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về hoạch định chiến lược kinh doanh. 
 - Phân tích các căn cứ hình thành chiến lược phát triển ngành du lịch 
tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020 
 - Hoạch định chiến lược phát triển ngành du lịch tỉnh Quảng Ninh đến 2020. 
 - Một số giải pháp nhằm thực hiện thành công chiến lược phát triển du 
lịch tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020. 
 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 
 Đối tượng nghiên cứu: 
 Đối tượng nghiên cứu chính trong luận văn là ngành du lịch tỉnh Quảng Ninh, 
tập trung nghiên cứu vào các Doanh nghiệp đang cung cấp dịch vụ du lịch tại 
Quảng Ninh (các doanh nghiệp của Quảng Ninh, các doanh nghiệp ở các tỉnh khác, 
các doanh nghiệp nước ngoài kinh doanh du lịch trên địa bàn), người dân địa 
phương làm du lịch. Các Sở ban ngành, cơ quan nhà nước quản lý các lĩnh vực liên 
quan đến du lịch. 
 Phạm vi nghiên cứu: 
 Luận văn nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, thời gian nghiên cứu trong 
giai đoạn 2011-2012 tầm nhìn đến năm 2020. 
 2 4. Phương pháp nghiên cứu. 
 - Phương pháp nghiên cứu trong luận văn bao gồm: Phương pháp điều tra 
khảo sát, phương pháp phân tích, thống kê, mô hình hóa, phương pháp nghiên cứu 
tương tự. 
 - Các công cụ hỗ trợ cho nghiên cứu, phân tích trong luận văn bao gồm các 
bảng thống kê, sơ đồ, mô hình, đồ thị. 
 5. Đóng góp của luận văn về khoa học và thực tiễn. 
 - Luận văn góp phần làm rõ cơ sở lý luận về Hoạch định chiến lược kinh 
doanh nói chung và Hoạch định chiến lược phát triển ngành du lịch nói riêng. Bên 
cạnh đó các phân tích về căn cứ hình thành và Hoạch định chiến lược phát triển 
ngành du lịch tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020 cũng đóng góp những kết quả nghiên 
cứu đánh giá khách quan khoa học về tiềm năng, cơ hội, thách thức, của du lịch 
Quảng Ninh. Từ đó định hướng phát triển phù hợp, bền vững cho du lịch Quảng 
Ninh đến năm 2020. 
 6. Cấu trúc của luận văn. 
 Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được cấu trúc thành 3 chương. 
 - Chương 1: Cơ sở lý thuyết về hoạch định chiến lược phát triển kinh doanh. 
 - Chương 2. Phân tích các căn cứ hình thành chiến lược phát triển 
ngành du lịch tỉnh Quảng Ninh 
 - Chương 3. Hoạch định chiến lược phát triển ngành du lịch Quảng 
Ninh đến 2020 
 3 CHƯƠNG 1 
 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC 
 PHÁT TRIỂN KINH DOANH 
 1.1 KHÁI NIỆM VỀ CHIẾN LƯỢC KINH DOANH. 
 Khái niệm ‘‘chiến lược’’ có từ thời Hi Lạp cổ đại. Những năm trước đây, 
nhiều công ty có thể thành công khi chỉ chú ý đến những khả năng nội bộ và điều 
hành công việc hằng ngày là đạt kết quả như mong muốn. Nhưng ngày nay, điều 
đó là không đủ, vì hầu hết các công ty đang phải đối phó với những môi trường 
đang ngày càng biến động, phức tạp và đe dọa nhiều hơn. Do đó, sự thích ứng của 
công ty vào môi trường là một trong những yếu tố thiết yếu cho sự thành công. 
Thuật ngữ “ chiến lược kinh doanh “ được sử dụng phổ biến trong thời gian gần 
đây và khái niệm về kinh doanhđã dược nhiều học giả như Alfred Chandler, Fred 
R.David đưa ra với nhiều cách tiếp cận khác nhau. Tổng hợp lại thì bản chất của 
chiến lược kinh doanh chính là: 
 “Chiến lược kinh doanh của một doanh nghiệp là sự lựa chọn tối ưu việc phối 
hợp giữa các biện pháp (sử dụng sức mạnh của doanh nghiệp) với thời gian (thời cơ, 
thách thức), với không gian (lĩnh vực và địa bàn đang hoạt động) theo sự phân tích 
môi trường kinh doanh và khả năng nguồn lực của doanh nghiệp để đạt được những 
mục tiêu cơ bản lâu dài phù hợp với khuynh hướng của doanh nghiệp” [11,trang 95] 
 Chiến lược là một kế hoạch, trong đó phải bao gồm: 
 a. Những mục tiêu cơ bản, dài hạn (3 năm, 5 năm, 10 năm, ), chỉ rõ những 
định hướng phát triển của doanh nghiệp trong tương lai. 
 b. Những chính sách lớn, quan trọng nhằm thu hút các nguồn lực, phân bổ và 
sử dụng tối đa nguồn nhân lực đó. 
 c. Các quyết định về những phương hướng và biện pháp chủ yếu phải thực 
hiện để đạt được những mục tiêu đó. 
 4