Luận văn Hoàn thiện quy trình thủ tục Hải Quan Điện tử tại Việt Nam

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI 
 ________________________ 
 LÂM THỊ THU HÒA 
 HOÀN THIỆN QUY TRÌNH THỦ TỤC 
 HẢI QUAN ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM 
 LUẬN VĂN THẠC SĨ 
 NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH 
 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 
 TS. PHẠM THỊ THANH HỒNG 
 HÀ NỘI – 2013 Lâm Thị Thu Hòa - Khóa 2010 Khoa Kinh tế & Quản lý - ĐHBK Hà Nội 
 LỜI CAM ĐOAN 
 Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết 
quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất 
kỳ công trình nào khác. 
 Học viên: Lâm Thị Thu Hòa Lâm Thị Thu Hòa - Khóa 2010 Khoa Kinh tế & Quản lý - ĐHBK Hà Nội 
 LỜI CẢM ƠN 
 Trong quá trình hoàn thành Luận văn này, người viết đã nhận được sự giúp đỡ 
từ phía cơ quan, đồng nghiệp, thầy cô, bạn bè và gia đình. 
 Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Viện sau đại học, Khoa Kinh tế & 
Quản lý cùng các thầy cô giáo Trường Đại học Bách khoa - Hà Nội - những người 
đã tận tình truyền đạt cho tôi những kiến thức có giá trị lý luận, thực tiễn trong suốt 
quá trình học tập và hoàn thiện đề tài nghiên cứu này. 
 Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn TS Phạm Thị Thanh Hồng - Khoa Kinh tế 
và Quản lý Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, người đã tận tình hướng dẫn, cũng 
như đã đóng góp những ý kiến quý báu để giúp tôi hoàn thành Luận văn này. 
 Tôi xin được cảm ơn Lãnh đạo và các anh chị đồng nghiệp Ban Cải cách Hiện 
đại hóa Hải quan, Cục Công nghệ Thông tin & Thống kê hải quan, Cục Kiểm tra 
sau thông quan đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt thời gian tiến hành 
nghiên cứu, thu thập tài liệu để thực hiện Luận văn này. 
 Nhân đây, tôi cũng xin cảm ơn tới tất cả mọi người trong gia đình, đồng 
nghiệp cũng như bạn bè đã tạo điều kiện và động viên tôi trong suốt thời gian học 
tập, hoàn thành khóa học này. 
 Xin trân trọng cảm ơn! 
 Học viên: Lâm Thị Thu Hòa Lâm Thị Thu Hòa - Khóa 2010 Khoa Kinh tế & Quản lý - ĐHBK Hà Nội 
 MỤC LỤC 
 Trang 
 Trang phụ bìa 
 Lời cam đoan 
 Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt i 
 Danh mục các bảng ii 
 Danh mục các hình vẽ ii 
 PHẦN MỞ ĐẦU 1 
 1. Lý do chọn đề tài 1 
 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài 2 
 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 2 
 3.1. Đối tượng nghiên cứu 2 
 3.2. Phạm vi nghiên cứu 2 
 4. Phương pháp nghiên cứu 3 
 5. Kết cấu của luận văn 3 
 Chương 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ THỦ TỤC HẢI QUAN 
 4 
 ĐIỆN TỬ, QUY TRÌNH THỦ TỤC HẢI QUAN ĐIỆN TỬ 
 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thủ tục hải quan điện tử 4 
 1.1.1. Khái niệm về thủ tục Hải quan và Thủ tục Hải quan điện tử 4 
 1.1.2. Đặc điểm của Thủ tục Hải quan điện tử 7 
 1.1.3. Vai trò của Thủ tục Hải quan điện tử 9 
 1.2. Quy trình thủ tục hải quan điện tử 17 
 1.2.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Thủ tục hải quan điện tử 
 17 
 tại Việt Nam 
 1.2.2. Nguyên tắc tiến hành và mô hình của thủ tục hải quan điện tử 25 
 1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến thủ tục hải quan điện tử 29 
 Kết luận cuối Chương 1 32 
 Chương 2 - THỰC TRẠNG THỰC HIỆN QUY TRÌNH THỦ TỤC 33 Lâm Thị Thu Hòa - Khóa 2010 Khoa Kinh tế & Quản lý - ĐHBK Hà Nội 
 HẢI QUAN ĐIỆN TỬ Ở VIỆT NAM 
 2.1. Giới thiệu tổng quát về Hải quan Việt Nam 33 
 2.1.1. Lịch sử hình thành của Hải quan Việt Nam 33 
 2.1.2. Cơ cấu tổ chức của Hải quan Việt Nam 35 
 2.2. Thực trạng tình hình thực hiện quy trình thủ tục hải quan điện 
 36 
 tử ở Việt Nam 
 2.2.1. Hoạch định 36 
 2.2.2. Tổ chức thực hiện 39 
 2.2.3. Lãnh đạo 49 
 2.2.4. Kiểm tra 49 
 2.3. Kết quả hoạt động hải quan điện tử tại Việt Nam 54 
 Kết luận cuối Chương 2 61 
 Chương 3: NHỮNG GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUY TRÌNH THỦ 
 62 
 TỤC HẢI QUAN ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM 
 3.1. Định hướng hoàn thiện quy trình thủ tục hải quan điện tử tại Việt 
 62 
 Nam 
 3.2. Các giải pháp hoàn thiện quy trình thủ tục hải quan điện tử tại 
 63 
 Việt Nam 
 3.2.1. Tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành liên quan để 
 63 
 giảm thời gian thông quan hàng hóa 
 3.2.2. Tiếp tục hoàn thiện pháp lý hoá chứng từ hải quan điện tử. 65 
 3.2.3 . Hoàn thiện cơ sở pháp lý của việc áp dụng “quyết định trước” 67 
 3.2.4. Nâng cấp, chuẩn hoá việc truyền và nhận thông điệp dữ liệu 
 69 
 điện tử 
 3.2.5. Hoàn thiện hệ thống quản lý và cơ sở hạ tầng thông tin 70 
 3.2.6. Hoàn thiện hồ sơ rủi ro và tiếp tục xây dựng mới các chỉ số 
 76 
 rủi ro 
 3.2.7. Xây dựng và phát triển hệ thống đại lý làm thủ tục hải quan 79 
 3.2.8. Tăng cường đào tạo, tập huấn và phát triển nguồn nhân lực 81 Lâm Thị Thu Hòa - Khóa 2010 Khoa Kinh tế & Quản lý - ĐHBK Hà Nội 
 3.2.9. Thu hút sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp và xã hội 85 
 3.3. Các kiến nghị 87 
 3.3.1. Đối với doanh nghiệp trong việc áp dụng thủ tục hải quan điện 
 87 
 tử 
 3.3.2. Đối với Nhà nước và các Bộ Ngành 88 
 Kết luận cuối Chương 3 94 
 KẾT LUẬN 95 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 96 
 PHỤ LỤC 97 
Lâm Thị Thu Hòa - Khóa 2010 Khoa Kinh tế & Quản lý - ĐHBK Hà Nội 
 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 
 APEC: Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương 
 ASEAN: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á 
 C/O: Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá 
 QLRR: Quản lý rủi ro 
 SXXK: Sản xuất xuất khẩu 
 WCO: Tổ chức Hải quan thế giới 
 WTO: Tổ chức thương mại thế giới 
 XNK: Xuất nhập khẩu 
 TTHQĐT: Thủ tục hải quan điện tử 
 ASYCUDA: Hệ thống tự động hóa số liệu Hải quan (Automated Systems for 
 Customs Data) 
 BTC: Bộ Tài chính 
 CNTT: Công nghệ thông tin 
 CSDL: Cơ sở dữ liệu 
 EDI: Trao đổi dữ liệu điện tử (Electronic Data Interchange) 
 GATT: Hiệp định chung về Thương mại và Thuế quan 
 HĐH: Hiện đại hóa 
 HQ: Hải quan 
 HTXLDL: Hệ thống xử lý dữ liệu 
 KCX: Khu chế xuất 
 LAN: Mạng cục bộ 
 WAN: Mạng diện rộng 
 VAN: Tổ chức truyền dữ liệu 
 UNCTAD: Cơ quan Liên hợp quốc về Thương mại và phát triển 
 VCCI: Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam 
 CMQT: Chuẩn mực quốc tế 
 i 
Lâm Thị Thu Hòa - Khóa 2010 Khoa Kinh tế & Quản lý - ĐHBK Hà Nội 
 DANH MỤC CÁC BẢNG 
 Trang 
 Bảng 2.1. Bảng chỉ tiêu kế hoạch thực hiện trong năm 2011 37 
 Bảng 2.2. Bảng tổng hợp Chi cục tham gia thủ tục hải quan điện tử 55 
 Bảng 2.3. Bảng tổng hợp số lượng DN tham gia thủ tục hải quan điện 
 56 
 tử 
 Bảng 2.4. Bảng tổng hợp số lượng tờ khai 57 
 Bảng 2.5. Bảng tổng hợp kim ngạch xuất nhập khẩu 58 
 Bảng 2.6. Bảng tổng hợp tổng số thu thuế 59 
 Bảng 2.7. Bảng tổng hợp kết quả phân luồng 60 
 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ 
 Trang 
 Hình 1.1. Kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá và cán cân 
 12 
 thương mại của Việt Nam giai đoạn 2001-2011 
 Hình 1.2. Phương thức quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu theo Hải 
 26 
 quan điện tử 
 Hình 2.1: Quy trình thủ tục hải quan điện tử đối với hóa xuất khẩu, 
 45 
 nhập khẩu theo hợp đồng mua bán hàng hóa 
 Hình 2.2: Quy trình thủ tục hải quan điện tử đối với nguyên liệu, vật 
 46 
 tư nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu. 
 Hình 2.3: Quy trình thủ tục hải quan điện tử đối với nguyên liệu, vật 
 47 
 tư nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu. 
 Hình 2.4: Quy trình thủ tục hải quan điện tử đối với hàng hóa được 
 48 
 đưa vào, đưa ra doanh nghiệp chế xuất. 
 Hình 3.1. Các mức độ ứng dụng CNTT trong ngành Hải quan 71 
 ii 
Lâm Thị Thu Hòa - Khóa 2010 Khoa Kinh tế & Quản lý - ĐHBK Hà Nội 
 PHẦN MỞ ĐẦU 
 1. Lý do chọn đề tài 
 Trong xu thế hội nhập và phát triển kinh tế quốc tế được nhiều nước tham gia 
thực hiện như một tất yếu khách quan, đảm bảo sự phát triển toàn diện nền kinh tế 
quốc gia. Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục tham gia vào quá trình hội nhập kinh tế 
quốc tế, với quyết tâm đưa đất nước trở thành nước công nghiệp phát triển vào năm 
2020. Để thực hiện được mục tiêu đề ra chúng ta đã tiến hành đổi mới cơ chế chính 
sách, thực hiện hiện đại hóa các ngành nghề, lĩnh vực trên nhiều phương diện. 
 Ngành hải quan là một trong những ngành đi đầu trong công tác cải cách thủ 
tục hành chính , hiện đại hóa. Với rất nhiều giải pháp đã được ngành triển khai áp 
dụng trong quá trình quản lý, đặc biệt là triển khai ứng dụng công nghệ thông tin 
vào hoạt động quản lý Nhà nước về Hải quan. Những tiến bộ trong lĩnh vực công 
nghệ thông tin đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội và đã mở ra các cơ 
hội và triển vọng mới thông qua việc ứng dụng rộng rãi công nghệ này trong các 
lĩnh vực, kể cả ứng dụng trong thương mại quốc tế và quản lý hải quan. Nó cho 
phép trao đổi thương mại được an ninh hơn, thuận lợi, và đáng tin cậy thông qua 
việc quản lý có hiệu quả các luồng thông tin, việc kiểm tra, kiểm soát các quy định 
của pháp luật được tiến hành chặt chẽ hơn. 
 Việc ứng dụng hệ thống công nghệ thông tin vào trong lĩnh vực thương mại và 
hải quan là một xu thế tất yếu, ngày càng trở nên phổ biến và có tầm quan trọng hơn 
xu thế toàn cầu hóa và sự xuất hiện của các dây chuyền và quy trình cung ứng toàn 
cầu. Hoạt động Hải quan gắn liền với giao lưu thương mại quốc tế, trong xu thế hội 
nhập và phát triển nhanh, đa dạng của thương mại quốc tế, các biện pháp quản lý của 
Hải quan cũng phải có những thay đổi kịp thời theo hướng tạo thuận lợi cho thương 
mại, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý của mỗi quốc gia. Ngành Hải quan đã thực hiện 
việc cải cách và hiện đại hóa ngành bằng cách tiến hành thủ tục hải quan điện tử. 
 Qua một thời gian thực hiện thủ tục hải quan điện tử là một hình thức thủ 
tục mới có nhiều ưu điểm so với thủ tục hải quan thủ công, như: tiết kiệm thời 
gian, tiết kiệm chi phí, tiết kiệm nhân lực, thông quan hàng hóa nhanh chóng, 
 1 
Lâm Thị Thu Hòa - Khóa 2010 Khoa Kinh tế & Quản lý - ĐHBK Hà Nội 
giảm bớt thủ tục giấy tờ, tăng doanh thu, tăng lợi nhuận, tăng uy tín thương hiệu 
cho doanh nghiệp và nâng cao hiệu quả quản lý. Việc làm này đã được cộng đồng 
doanh nghiệp, dư luận đánh giá cao và đây cũng là một đóng góp quan trọng, thúc 
đẩy nhanh quá trình hội nhập của Việt Nam với nền kinh tế thế giới. 
 Bên cạnh những ưu điểm nêu trên, việc thực hiện thủ tục hải quan điện tử tại 
Cục hải quan các Tỉnh, Thành phố cũng còn có những hạn chế cần phải khắc phục 
để hoàn thiện và phát triển thủ tục hải quan điện tử trong thời gian tới. 
 Các Quy trình thủ tục Hải quan luôn được cải tiến sao cho ngày càng đơn giản 
hơn, minh bạch hơn, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động thương mại, hoạt 
động xuất khẩu, nhập khẩu phát triển. Chính vì vậy, tôi chọn đề tài “Hoàn thiện quy 
trình thủ tục hải quan điện tử tại Việt Nam” để làm luận văn cao học. 
 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài. 
 - Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về thủ tục hải quan điện tử, quy trình thủ 
tục hải quan điện tử khẳng định sự cần thiết phải áp dụng thủ tục hải quan điện tử, 
nghiên cứu lịch sử hình thành và cơ sở pháp lý của thủ tục hải quan điện tử tại 
Việt Nam. 
 - Phân tích, đánh giá một cách khách quan thực trạng tình hình thực hiện 
q u y t rìn h thủ tục hải quan điện tử tại Việt Nam. 
 - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình thủ tục hải quan điện 
tử tại Việt Nam. 
 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 
 3.1. Đối tượng nghiên cứu. 
 - Các văn bản quy phạm pháp luật, các tài liệu có giá trị thu thập từ 
các nguồn mang tính chính xác cao; 
 - Thực trạng áp dụng quy trình thủ tục hải quan điện tử tại Việt Nam. 
 - Các giải pháp hoàn thiện quy trình thủ tục hải quan điện tử tại Việt Nam. 
 3.2. Phạm vi nghiên cứu. 
 - Không gian nghiên cứu: Nghiên cứu thủ tục hải quan điện tử áp dụng tại Việt 
Nam. 
 2