Luận văn Nghiên cứu các giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác thu bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Ninh

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
 TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI 
 ------------------------------------- 
 THÁI VĂN NAM 
 NGHIÊN CỨU CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN 
TỔ CHỨC CÔNG TÁC THU BẢO HIỂM XÃ HỘI 
 TỈNH QUẢNG NINH 
 Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH 
 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH 
 Người hướng dẫn khoa học: TS. PHAN DIỆU HƯƠNG 
 Hà Nội - 2012 
 2
 LỜI CAM ĐOAN 
 Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của 
riêng tôi, các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ 
ràng. 
 Hà Nội, ngày 27 tháng 5 năm 2012 
 Tác giả luận văn 
 (đã ký) 
 Thái Văn Nam 
 3
 MỤC LỤC 
 Trang 
Trang phụ bìa 
Lời cam đoan 
Mục lục I
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt V
Danh mục các bảng VI
Danh mục các hình vẽ, đồ thị VII
LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 
1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 1 
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 2 
3.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 2 
3.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 2 
4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 2 
5. Đóng góp mới của luận văn .................................................................................... 2 
6. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 2 
CHƯƠNG 1 ................................................................................................................ 3 
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC THU BẢO HIỂM XÃ HỘI ........... 3 
1.1 Bản chất và chức năng của BHXH ....................................................................... 3 
1.2 Nguyên tắc và đối tượng tham gia của BHXH ..................................................... 7 
1.2.1 Nguyên tắc của BHXH ....................................................................................... 7 
1.2.2 Đối tượng tham gia BHXH .............................................................................. 10 
1.3 Những quan điểm cơ bản về BHXH và hệ thống các chế độ BHXH ở Việt Nam
 ................................................................................................................................... 11 
1.3.1 Những quan điểm cơ bản về BHXH ................................................................ 11 
1.3.2 Hệ thống các chế độ BHXH ở Việt Nam ......................................................... 13 
1.4 Nguồn hình thành và việc sử dụng quỹ BHXH ở Việt Nam .............................. 16 
1.4.1 Khái niệm và đặc điểm quỹ BHXH ................................................................. 16 
 4I 
 1.4.2 Nguồn hình thành quĩ BHXH ở Việt Nam ....................................................... 18 
1.4.3 Sử dụng quỹ BHXH ở Việt Nam ..................................................................... 19 
1.5 Nội dung tổ chức công tác thu BHXH ở Việt Nam ............................................ 20 
1.5.1 Quy trình thu BHXH ở Việt Nam .................................................................... 20 
1.5.2 Tổ chức bộ máy thu BHXH ở Việt Nam ......................................................... 25 
1.5.3. Các tiêu chí đánh giá tổ chức thu BHXH ........................................................ 26 
1.6 Kinh nghiệm một số nước về công tác quản lý thu BHXH ................................ 28 
1.6.1 Công tác quản lý thu BHXH ở Liên Bang Mỹ ................................................. 28 
1.6.2 Công tác quản lý thu BHXH ở Nhật Bản ......................................................... 30 
1.6.3 Công tác quản lý thu BHXH ở Thái Lan ......................................................... 32 
1.6.4 Công tác quản lý thu BHXH Quốc gia Mông Cổ ............................................ 33 
1.7 Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác thu BHXH ở Việt Nam ............... 35 
CHƯƠNG 2 .............................................................................................................. 38 
PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG TỔ CHỨC CÔNG TÁC THU ................................. 38 
BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH QUẢNG NINH (2006-2010) ...................................... 38 
2.1 Tổng quan về hoạt động của BHXH tại Việt Nam và Quảng Ninh .................... 38 
2.1.1 Tổng quan về hoạt động của BHXH tại Việt Nam .......................................... 38 
2.1.2 Tổng quan về hoạt động của BHXH tại Quảng Ninh ...................................... 41 
2.2 Thực trạng hoạt động quản lý thu BHXH tỉnh Quảng Ninh ............................... 44 
2.2.1 Thực trạng hoạt động quản lý thu BHXH tỉnh Quảng Ninh trước năm 1995 . 44 
2.2.2 Thực trạng hoạt động quản lý thu BHXH tỉnh Quảng Ninh sau năm 1995 ..... 46 
2.3 Phân tích thực trạng tổ chức công tác thu BHXH tỉnh Quảng Ninh (2006-2010)
 ................................................................................................................................... 48 
2.3.1 Phân tích thực trạng tổ chức công tác thu BHXH tỉnh Quảng Ninh theo nội 
dung tổ chức trong quản lý ........................................................................................ 48 
2.3.1.1 Mô hình tổ chức công tác quản lý thu BHXH tỉnh Quảng Ninh .................. 48 
2.3.1.2 Đánh giá hoạt động của các bộ phận chức năng ........................................... 53 
2.3.1.3 Đánh giá kết quả đạt được trong công tác thu BHXH tỉnh Quảng Ninh 
(2006-2010) ............................................................................................................... 55 
 I 
 5
 2.3.2 Phân tích thực trạng tổ chức công tác thu BHXH tỉnh Quảng Ninh theo đối 
tượng quản lý thu ...................................................................................................... 58 
2.3.2.1 Tổ chức công tác thu BHXH tỉnh Quảng Ninh đối tượng bắt buộc ............. 58 
2.3.2.2 Tổ chức công tác thu BHXH tỉnh Quảng Ninh đối tượng tự nguyện ........... 64 
2.3.3 Phân tích tình hình nợ đọng thu BHXH ........................................................... 68 
2.4 Một số giải pháp BHXH tỉnh Quảng Ninh đã áp dụng nhằm cải thiện tổ chức 
công tác thu BHXH ................................................................................................... 75 
2.5 Đánh giá chung tổ chức công tác thu BHXH tỉnh Quảng Ninh (2006-2010) ..... 76 
2.5.1 Những thành tích đạt được ............................................................................... 76 
2.5.2 Những mặt còn hạn chế .................................................................................... 78 
2.5.3 Các nguyên nhân chính ảnh hưởng không tốt đến tổ chức công tác thu BHXH 
tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................................ 79 
CHƯƠNG 3 .............................................................................................................. 81 
XÂY DỰNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN TỔ CHỨC CÔNG 
TÁC THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH QUẢNG NINH ......................................... 81 
3.1 Mục tiêu, phương hướng hoạt động của BHXH Quảng Ninh ............................ 81 
3.2. Xây dựng nhóm giải pháp pháp hoàn thiện tổ chức công tác thu BHXH tỉnh 
Quảng Ninh ............................................................................................................... 82 
3.2.1 Hoàn thiện quy trình thu BHXH tỉnh Quảng Ninh .......................................... 82 
3.2.2 Bồi dưỡng và nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ BHXH tỉnh Quảng 
Ninh ........................................................................................................................... 84 
3.2.3 Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền về BHXH tại Quảng Ninh ......... 85 
3.2.4 Tăng cường giám sát công tác tổ chức thu BHXH tỉnh Quảng Ninh .............. 87 
3.2.5 Tăng cường phối hợp với các ban ngành có liên quan trong khi thực hiện công 
tác thu BHXH ............................................................................................................ 88 
3.3 Một số giải pháp định hướng rút ra từ kinh nghiệm các nước và thực tiễn ........ 88 
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................... 90 
Kiến nghị nhằm hoàn thiện tổ chức công tác thu BHXH tỉnh Quảng Ninh ............. 90 
Kiến nghị với cơ quan Nhà nước về văn bản pháp luật ............................................ 90 
 6I 
 Kiến nghị đối với BHXH Việt Nam ......................................................................... 91 
Kiến nghị đối với BHXH Quảng Ninh ..................................................................... 94 
Kết luận ..................................................................................................................... 97 
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 99 
PHỤ LỤC ................................................................................................................ 101 
 I7I 
 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT 
Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 
BHXH : Bảo hiểm xã hội 
BHYT : Bảo hiểm y tế 
DN : Doanh nghiệp 
DNNN : Doanh nghiệp nhà nước 
DNNQD : Doanh nghiệp ngoài quốc doanh 
HTX : Hợp tác xã 
ILO : Tổ chức lao động thế giới 
NSNN : Ngân sách nhà nước 
 VV8 
 DANH MỤC CÁC BẢNG 
STT TÊN BẢNG TRANG
Bảng 01. Mức đóng góp BHXH tại Thái Lan ........................................................... 33 
Bảng 02. Mức đóng góp BHXH tại Mông Cổ .......................................................... 35 
Bảng 03. Chuyên viên Phòng Thu ............................................................................ 54 
Bảng 04. Kế hoạch, thực hiện thu BHXH (2006-2010) ............................................ 56 
Bảng 05. Bảng tổng hợp kết quả thu BHXH bắt buộc (2006-2010) ......................... 59 
Bảng 06. Kết quả thực hiện thu BHXH tự nguyện ................................................... 66 
Bảng 07. Tình hình nợ đọng bảo hiểm xã hội (2006-2010) ...................................... 69 
 VI9VI 
 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ 
STT TÊN HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ TRANG
Hình 01. Sơ đồ mô hình tổng quan về phân cấp quản lý thu BHXH ........................ 25 
Hình 02. Cơ cấu tổ chức của BHXH tỉnh Quảng Ninh ............................................. 41 
Hình 03. Mô hình tổ chức công tác quản lý thu BHXH tỉnh Quảng Ninh ............... 49 
Hình 04. Đơn vị tham gia BHXH bắt buộc (2006-2010) .......................................... 60 
Hình 05. Số lao động tham gia BHXH bắt buộc (2006-2010) .................................. 60 
Hình 06. Kết quả thu BHXH bắt buộc (2006-2010) ................................................. 61 
Hình 07. Tình hình nợ đọng BHXH (2006-2010) ..................................................... 70 
Hình 08. Tình hình nợ đọng BHXH khối DN Nhà nước (2006-2010) ..................... 71 
Hình 09. Tình hình nợ đọng BHXH khối DN có vốn đầu tư nước ngoài ................. 71 
(2006-2010) ............................................................................................................... 71 
Hình 10. Tình hình nợ đọng BHXH khối DN ngoài quốc doanh (2006-2010) ........ 72 
Hình 11. Tình hình nợ đọng BHXH khối Hành chính sự nghiệp (2006-2010) ........ 72 
Hình 12. Tình hình nợ đọng BHXH khối ngoài công lập (2006-2010) .................... 73 
Hình 13. Tình hình nợ đọng BHXH khối Hợp tác xã (2006-2010) .......................... 73 
Hình 14. Tình hình nợ đọng BHXH khối xã, phường (2006-2010) ......................... 74 
 10VII 
 LỜI MỞ ĐẦU 
 1. Tính cấp thiết của đề tài 
 Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước ta. 
Trong những năm qua, khi đất nước chuyển từ nền kinh tế quan liêu bao cấp sang 
nền kinh tế thị trường đã mang lại cho đất nước những sự thay đổi phát triển nhanh 
chóng, đời sống của nhân dân được cải thiện rõ rệt. Nền kinh tế chuyển từ hai thành 
phần kinh tế sang một nền kinh tế nhiều thành phần. Nền kinh tế không chỉ có thành 
phần kinh tế trong nước mà còn bao gồm cả thành phần kinh tế nước ngoài. Bên 
cạnh những thành tựu đạt được, nền kinh tế cũng bộc lộ rất nhiều nhược điểm, đó là 
thất nghiệp, phân hoá giàu nghèo, bất công xã hội, người lao động làm trong các 
doanh nghiệp nước ngoài bị đối xử phân biệt, ngược đãi. 
 Nhận thức được điều đó, trong những năm qua Đảng và Nhà nước ta không 
ngừng đầu tư cho ngành BHXH, coi đó là một chính sách an sinh xã hội chủ chốt. 
Mục tiêu chính của ngành BHXH là hỗ trợ cuộc sống cho người lao động và thân 
nhân của họ, giúp họ ổn định cuộc sống khi gặp phải tai nạn lao động – bệnh nghề 
nghiệp, ốm đau, thai sản, tử tuất. Mặt khác, đảm bảo cho người lao động có được 
một cuộc sống ổn định khi hết tuổi lao động thông qua chế độ hưu trí. 
 Để thực hiện được những mục tiêu trên, một trong những vấn đề chủ chốt và 
có ý nghĩa quyết định đối với toàn bộ hoạt động của ngành BHXH đó là phải thực 
hiện tốt công tác thu BHXH với phương châm thu đúng, thu đủ nhằm đảm bảo 
quyền lợi cho người lao động. 
 Chính những vấn đề nêu trên đã đặt ra sự cấp thiết cho việc nghiên cứu cả về 
lý luận và thực tiễn, tác giả đã chọn đề tài “Nghiên cứu các giải pháp hoàn thiện tổ 
chức công tác thu bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Ninh” làm nội dung nghiên cứu 
trong luận văn thạc sỹ. 
 2. Mục đích nghiên cứu 
 - Tổng hợp và hệ thống hoá cơ sở lý luận về BHXH và tổ chức công tác thu 
BHXH ở Việt Nam. 
 1