Tóm tắt Luận văn Quản lý nhà nước về ngoại thương ở Việt Nam

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ 
 --------/-------- -----/----- 
 HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA 
 PHẠM THỊ THU HÀ 
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NGOẠI THƢƠNG 
 Ở VIỆT NAM 
 Chuyên ngành: Quản lý công 
 Mã số: 60 34 04 03 
 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG 
 HÀ NỘI – 2017 
Luận văn được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA 
Người hướng dẫn khoa học: 
 PGS.TS. LÊ CHI MAI 
 Phản biện 1: TS.Đặng Thị Hà 
 Phản biện 2: PGS.TS Lê Thị Anh Vân 
 Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, 
 Học viện Hành chính Quốc gia 
 Địa điểm: Phòng họp 403 tầng 4 Hội trường bảo vệ Luận văn Thạc sĩ 
 Học viện Hành chính Quốc gia 
 Số: 77, Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội 
 Thời gian: vào hồi 13h 30’ ngày 04 tháng 04 năm 2017 
 Có thể tìm hiểu luận văn tại thư viện Học viện Hành chính Quốc gia 
 hoặc trên trang Web của Khoa Sau đại học, 
 Học viện Hành chính Quốc gia 
 LỜI MỞ ĐẦU 
 1. Tính cấp thiết của đề tài: 
 Nền kinh tế Việt Nam đang tiếp tục quá trình chuyển đổi sâu sắc theo hướng 
kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa và hội 
nhập quốc tế ngày càng sôi động, quản lý Nhà nước đối với ngoại thương là một tất 
yếu. Để thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về ngoại thương đòi hỏi Nhà nước phải 
đổi mới phương pháp và công cụ quản lý nền kinh tế để nâng cao hiệu lực, hiệu quả 
quản lý. Đồng thời, việc trao quyền tự chủ sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp cũng 
đòi hỏi Nhà nước phải giảm thiểu sự can thiệp trực tiếp vào hoạt động sản xuất kinh 
doanh mà chuyển sang hướng dẫn, điều tiết hoạt động của doanh nghiệp bằng các công 
cụ kinh tế. 
 Hoạt động ngoại thương là một khâu của quá trình tái sản xuất xã hội, là một 
ngành kinh tế đặc thù, là khâu giao lưu giữa kinh tế trong nước với kinh tế thế giới, gắn 
thị trường trong nước với thị trường nước ngoài, tham gia vào quá trình phân công lao 
động quốc tế và khai thác sao cho có hiệu quả nhất các nguồn lực của đất nước phục vụ 
cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Do đó cần thiết phải có sự quản 
lý Nhà nước đối với hoạt động ngoại thương. 
 Quản lý Nhà nước về kinh tế nói chung, đối với ngoại thương nói riêng bao gồm 
nhiều hình thức khác nhau là như điều tiết, khống chế, định hướng bằng pháp luật, 
bằng các đòn bẩy kinh tế với tư cách là chủ thể của toàn bộ nền kinh tế quốc dân, là 
đòi hỏi khách quan, là nhu cầu nội tại của nền kinh tế thị trương theo định hướng xã 
hội chủ nghĩa và mở rộng quan hệ quốc tế với thị trường thế giới, không phân biệt chế 
độ chính trị và kinh tế, thì càng đòi hỏi sự quản lý của Nhà nước. 
 . Thúc đẩy phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động ngoại thương trong quá trình 
hội nhập quốc tế và thực hiện mô hình chiến lược công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu 
đang là mối quan tâm lớn của Đảng và Nhà nước ta. Ngoại thương là một ngành kinh tế 
tổng hợp, quản lý nhà nước về ngoại thương có thể tác động đến các ngành kinh tế khác, Vì 
vậy quản lý ngoại thương là quan trọng đối với toàn bộ nền kinh tế quốc dân, đến phát triển 
kinh tế trong nước, và mở rộng giao lưu kinh tế với nước ngoài. 
 1 Tuy nhiên, mặc dù hoạt động xuất nhập khẩu diễn ra vô cùng sôi động và có 
đóng góp quyết định cho quá trình phát triển kinh tế của đất nước cũng như công tác 
quản lý nhà nước về ngoại thương đã vừa chặt chẽ hơn, vừa thông suốt hơn, minh bạch 
hơn, hiệu quả hơn, song thực tiễn cho thấy chính sách của Nhà nước trong lĩnh vực này 
còn nhiều điểm chưa hoàn chỉnh, cần hoàn thiện, hệ thống hóa. 
 Chính vì vậy, một nghiên cứu toàn diện về quản lý nhà nước trong hoạt động 
quản lý nhà nước về ngoại thương nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về ngọai thương 
là một yêu cầu cấp thiết. 
2.Tình hình nghiên cứu: 
 Trong suốt quá trình đàm phán gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO) từ 
năm 1995, Việt Nam đã liên tục cải thiện chính sách, công cụ pháp luật để thực hiện 
quản lý ngoại thương phù hợp với điều kiện hội nhập. Sau khi gia nhập WTO, chúng ta 
vẫn đang nỗ lực hoàn thiện chính sách quản lý nhà nước về thương mại, đặc biệt là 
thương mại quốc tế để tận dụng tối đa cơ hội hội nhập đồng thời hạn chế những bất lợi 
về vị thế và năng lực cạnh tranh. 
 Tuy nhiên, mặc dù hoạt động xuất nhập khẩu diễn ra vô cùng sôi động và có 
đóng góp quyết định cho quá trình phát triển kinh tế của đất nước cũng như công tác 
quản lý nhà nước về ngoại thương đã vừa chặt chẽ hơn, vừa thông suốt hơn, minh bạch 
hơn, hiệu quả hơn, song thực tiễn cho thấy chính sách của Nhà nước trong lĩnh vực này 
còn nhiều điểm chưa hoàn chỉnh, cần hoàn thiện, hệ thống hóa, cụ thể: 
 - Hệ thống pháp luật hiện hành chưa thể hiện rõ ràng định hướng của Nhà nước 
đối với công tác quản lý nhà nước về ngoại thương. 
 - Hệ thống pháp luật về quản lý ngoại thương hàng hóa còn nhiều bất cập: Chưa 
tập trung, tản mát và chủ yếu tồn tại ở hình thức văn bản dưới luật dẫn đến sự thiếu 
minh bạch, gắn kết của các cơ quan quản lý nhà nước trong quản lý, điều hành hoạt 
động ngoại thương. 
 - Bối cảnh quốc tế đã có nhiều thay đổi cơ bản, ảnh hưởng trực tiếp đến công tác 
quản lý nhà nước về ngoại thương. 
 - Công tác quản lý nhà nước về ngoại thương trong bối cảnh mới còn thiếu nhiều 
công cụ điều tiết quan trọng, được phép theo cam kết quốc tế chưa được thể chế hóa, các 
công cụ hiện hành còn chưa bao quát, hiệu quả chưa cao cần được hoàn thiện, tăng cường. 
 2 3.Mục đích nghiên cứu: 
 Mục đích của luận văn 
 Nghiên cứu này chỉ ra những bất cập trong hoạt động quản lý nhà nước về ngoại 
thương hiện nay nhằm đề xuất các giải pháp khắc phục. 
 Nhiệm vụ của luận văn 
 Để thực hiện mục đích nêu trên, luận văn xác định có những nhiệm vụ sau: 
 Hệ thống hóa cơ sở lý luận về vai trò, chức năng, nội dung quản lý nhà nước về 
ngoại thương. 
 Đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về ngoại thương ở Việt Nam chủ 
yếu trong giai đoạn hiện nay. 
 Đề xuất các giải pháp phù hợp, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý 
nhà nước về ngoại thương ở nước ta. 
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: 
 Đối tượng: lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về ngoại thương. 
 Phạm vi nghiên cứu: 
 Thời gian: Tập trung vào giai đoạn từ năm 2000 đến nay và định hướng đến 2020. 
 Về nội dung: Quản lý nhà nước về hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa 
 Về không gian: Quản lý nhà nước về ngoại thương ở Việt Nam 
4. Phƣơng pháp nghiên cứu: 
 - Phương pháp luận 
 Đề tài nghiên cứu dựa trên các phương pháp luận của Chủ nghĩa ác- ênin, cụ thể 
là phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; Kế thừa có chọn lọc của các 
công trình khoa học đã được công bố. 
 - Phương pháp nghiên cứu 
 Sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp, phân tích, tổng hợp, so sánh và 
thống kê. 
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn: 
 Về lý luận: luận văn đã hệ thống hóa lý luận về ngoại thương và quản lý nhà 
nước về ngoại thương, trong đó làm rõ các chức năng và nguyên tắc quản lý nhà nước 
về ngoại thương, phân tích các nội dung quản lý nhà nước về ngoại thương. uận văn 
cũng nêu rõ các nhân tố tác động đến quản lý nhà nước về ngoại thương và nêu kinh 
nghiệm của các nước trong khu vực trong quản lý nhà nước về ngoại thương, từ đó rút 
ra các bài học có ý nghĩa đối với Việt Nam. 
 3 Về thực tiễn: Luận văn đã phản ánh thực trạng hoạt động ngoại thương trong 
thời gian qua, đồng thời phân tích rõ việc triển khai các nội dung quản lý nhà nước về 
ngoại thương ở Việt Nam, từ đó đánh giá các thành công, hạn chế và nêu rõ các 
nguyên nhân của hạn chế. Trên cơ sở đó, luận văn nêu lên các định hướng và giải pháp 
hoàn thiện quản lý nhà nước về ngoại thương ở Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn 
đến 2030. 
6. Kết cấu của đề tài 
 Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được kết cấu 
thành 03 chương: 
 Chương 1: Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước về ngoại thương. 
 Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về ngoại thương trong giai đoạn hiện nay. 
 Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về ngoại thương. 
 4 Chƣơng 1 
 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NGOẠI THƢƠNG 
 1.1.Tổng quan quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng 
 1.1.1. Khái niệm ngoại thương 
 Ngoại thương là hoạt động mua bán hàng hóa quốc tế được thực hiện dưới các 
hình thức xuất khẩu, nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập, chuyển khẩu và 
các hoạt động khác có liên quan đến hoạt động mua bán hàng hóa quốc tế theo quy 
định của pháp luật và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là 
thành viên. 
 Ngoại thương thực hiện chức năng lưu thông hàng hóa giữa trong nước với nước 
ngoài. Với tư cách là một khâu của quá trình tái sản xuất xã hội, ngoại thương tham gia 
quá trình tạo vốn cho mở rộng vốn đầu tư trong nước, chuyển hóa giá trị sử dụng làm 
thay đổi cơ cấu vật chất của tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân được sản xuất 
trong nước thích ứng với nhu cầu của tiêu dùng và tích lũy góp phần nâng cao hiệu quả 
của nền kinh tế bằng việc tạo môi trường thuận lợi cho sản xuất- kinh doanh phát triển. 
Với tư các là một ngành kinh tế đảm nhận khâu lưu thông hàng hóa giữa trong nước và 
nước ngoài, thông qua mua bán để nối liền hữu cơ giữa thị trường trong nước với thị 
trường nước ngoài. Khi thực hiện chức năng của mình, ngoại thương luôn coi giá trị sử 
dụng là mục đích và giá trị chỉ là phương tiện để đạt mục đích. 
 1.1.2.Tầm quan trọng của ngoại thương 
 Là một khâu của quá trình tái sản xuất xã hội, ngoại thương có các chức năng sau: 
 - Tạo vốn cho quá trình mở rộng vốn đầu tư trong nước 
 - Chuyển hóa giá trị sử dụng làm thay đổi cơ cấu vật chất của tổng sản phẩm xã 
hội và thu nhập quốc dân được sản xuất trong nước và thích ứng chúng với nhu cầu 
của tiêu dùng và tích lũy 
 - Góp phần nâng cao hiệu quả của nền kinh tế bằng việc tạo môi trường thuận lợi 
cho sản xuất, kinh doanh 
 Quá trình thương mại quốc tế đòi hỏi, một mặt phải tự do hóa thương mại, mặt 
khác phải thực hiện bảo hộ mậu dịch một cách hợp lý. Ngoại thương Việt Nam cũng 
ngày càng phát triển và đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự tăng trưởng của 
nền kinh tế, cải thiện cán cân thanh toán, tạo công ăn việc làm và giúp nền kinh tế Việt 
Nam từng bước hội nhập với các nền kinh tế các nước trong khu vực và trên thế giới. 
 5 1.1.3.Khái niệm và phương pháp quản lý nhà nước về ngoại thương 
 Quản lý Nhà nước (QLNN) nói chung là sự tác động có mục đích của chủ thể 
quản lý Nhà nước, vào các đối tượng quản lý, để điều khiển đối tượng quản lý, nhằm 
đạt được mục đích đã đề ra. 
 Quản lý nhà nước về ngoại thương là việc sự tác động của nhà nước bằng các 
công cụ và phương pháp thích hợp đến các hoạt động mua bán hàng hóa quốc tế. 
 Các phương pháp có hiệu quả cao khi đồng thời được vận dụng trong quá trình 
quản lý Nhà nước đối với ngoại thương một cách tổng hợp và bằng nhiều loại công cụ 
tác động lên đối tượng quản lý là hoạt động ngoại thương. 
 Bên cạnh đó, hiện nay các nước đang sử dụng rất nhiều công cụ làm rào cản hoạt 
động ngoại thương, nhưng tựu chung lại có hai nhóm công cụ chính là: Thuế quan và 
phi thuế quan 
 1.1.4.Nhiệm vụ và nguyên tắc quản lý nhà nước về ngoại thương 
 Quản lý nhà nước về ngoại thương có nhiệm vụ sau: 
 - Nâng cao hiệu quả kinh doanh, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa đất nước 
 - Góp phần giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội quan trọng của đất nước: 
Vốn, việc làm, công nghệ, sử dụng tài nguyên có hiệu quả 
 - Đảm bảo sự thống nhất giữa kinh tế và chính trị trong hoạt động ngoại thương - 
Tổ chức quá trình lưu thông hàng hóa giữa trong nước với nước ngoài 
 1.2.Nội dung quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng 
 1.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về ngoại thương 
 Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về ngoại thương. 
 Bộ Công Thương chịu trách nhiệm trước Chính phủ trong thực hiện nhiệm vụ 
được phân công trong phạm vi, quyền hạn; trong điều phối chung quản lý nhà nước về 
ngoại thương. 
 Thương vụ có chức năng đại diện và bảo vệ lợi ích của Việt Nam, của các doanh 
nghiệp và cá nhân người Việt Nam trong quan hệ kinh tế - thương mại, công nghiệp, phát 
triển đầu tư công nghiệp, dịch vụ thương mại với các nước, vùng lãnh thổ, tổ chức quốc tế; 
hỗ trợ, thực hiện các hoạt động xúc tiến thương mại của Việt Nam tại nước ngoài. 
 1.2.2. Ban hành và tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật về ngoại thương. 
 Thông qua việc ban hành các chính sách, pháp luật về ngoại thương, Nhà nước 
thiết lập khuôn khổ pháp luật về kinh tế nói chung và ngoại thương nói riêng. 
 6