Luận án Vai trò của người cao tuổi trong gia đình hiện nay (Nghiên cứu trường hợp tỉnh Thanh Hóa)

VIỆN HÀN LÂM 
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM 
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI 
LÊ THỊ HỢI 
VAI TRÒ CỦA NGƯỜI CAO TUỔI 
TRONG GIA ĐÌNH HIỆN NAY 
(Nghiên cứu trường hợp tỉnh Thanh Hóa) 
LUẬN ÁN TIẾN SĨ XÃ HỘI HỌC 
HÀ NỘI – 2021
 VIỆN HÀN LÂM 
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM 
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI 
LÊ THỊ HỢI 
VAI TRÒ CỦA NGƯỜI CAO TUỔI 
TRONG GIA ĐÌNH HIỆN NAY 
(Nghiên cứu trường hợp tỉnh Thanh Hóa) 
Ngành: Xã hội học 
Mã số: 9310301 
LUẬN ÁN TIẾN SĨ XÃ HỘI HỌC 
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS LÊ NGỌC VĂN 
HÀ NỘI – 2021
i 
LỜI CAM ĐOAN 
Tôi xin cam đoan nội dung luận án là do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn 
của PGS. TS. Lê Ngọc Văn. Các thông tin, số liệu trong luận án là trung thực. Các 
luận điểm kế thừa được trích dẫn rõ ràng. Kết quả nghiên cứu của luận án chưa 
từng được công bố ở bất kỳ công trình khoa học nào khác. 
TÁC GIẢ LUẬN ÁN 
Lê Thị Hợi 
ii 
LỜI CẢM ƠN 
Để hoàn thành luận án tiến sỹ này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới 
Khoa Xã hội học - Học viện khoa học Xã hội đã giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi cho 
tôi hoàn thành chương trình học nghiên cứu sinh. Đặc biệt, PGS.TS Lê Ngọc Văn, 
người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ và chỉ bảo tận tình cho tôi từ khi hình thành ý 
tưởng đề tài nghiên cứu đến khi hoàn thành luận án tiến sỹ. 
Chân thành cảm ơn tập thể cán bộ và người dân ở P. Đông Sơn, TP.Thanh 
Hóa, xã Lương Sơn, huyện Thường Xuân, xã Hoằng Tiến, Hoằng Hóa, Thanh Hóa 
đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập thông tin tại địa phương. 
Chân thành cảm ơn Trường đại học Hồng Đức, Khoa Khoa học xã hội và Bộ 
môn Xã hội học đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và 
hoàn thành luận án. 
Tôi xin cảm ơn bạn bè và các đồng nghiệp, những người đã chia sẻ, động 
viên, giúp tôi có thêm nhiều kinh nghiệm, kiến thức khoa học. Lòng biết ơn sâu sắc 
của tôi dành cho gia đình và những người thân yêu. Sự động viên, khích lệ của họ 
có giá trị rất lớn để tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này. 
Hà Nội, tháng 06 năm 2021 
 Nghiên cứu sinh 
 Lê Thị Hợi 
iii 
MỤC LỤC 
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN 
ĐẾN ĐỀ TÀI ............................................................................................................ 13 
1.1. Những vấn đề nội dung, lý thuyết và phương pháp nghiên cứu về 
NCT liên quan đến đề tài ........................................................................................ 13 
1.1.1. Những nội dung liên quan đến đề tài nghiên cứu ................................ 13 
1.1.2. Những quan điểm lý thuyết và phương pháp liên quan đến đề tài....... 26 
1.2. Nhận xét và định hướng nghiên cứu mới của đề tài ..................................... 29 
Tiểu kết chương 1 .................................................................................................... 33 
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ......................... 34 
2.1. Định nghĩa và giải thích các khái niệm làm việc ........................................... 34 
2.1.1. Người cao tuổi (Older person/the elderly) ........................................... 34 
2.1.2. Vai trò (Role) ....................................................................................... 34 
2.1.3. Gia đình (family) .................................................................................. 35 
2.1.4. Vai trò người cao tuổi trong gia đình ................................................... 37 
2.2. Các cách tiếp cận lý thuyết của đề tài ........................................................... 39 
2.2.1. Tiếp cận lý thuyết về vai trò (Role theory) .......................................... 39 
2.2.2. Tiếp cận lý thuyết hiện đại hóa (Modernization theory) ...................... 41 
2.2.3. Tiếp cận thuyết gỡ bỏ (disengagement theory) .................................... 43 
2.2.4. Tiếp cận thuyết hoạt động (Activity theory) ........................................ 45 
2.3. Quan điểm của Đảng và Chính sách nhà nước về NCT ............................... 47 
2.4. Giới thiệu địa bàn nghiên cứu ......................................................................... 51 
2.4.1. Đôi nét về tỉnh Thanh Hóa ................................................................... 51 
2.4.2. Về các phường, xã nơi tiến hành cuộc điều tra .................................... 52 
2.5. Lược đồ phân tích ............................................................................................ 56 
Tiểu kết chương 2 .................................................................................................... 57 
Chương 3: VAI TRÒ CỦA NGƯỜI CAO TUỔI TRONG GIA ĐÌNH Ở 
THANH HÓA .......................................................................................................... 58 
3.1. Thực trạng già hóa và một vài đặc điểm của người cao tuổi ở Thanh Hóa ...... 58 
iv 
3.2. Vai trò người cao tuổi trong đời sống hôn nhân của con cháu ở gia 
đình Thanh Hóa ....................................................................................................... 59 
3.2.1. Người cao tuổi trong vai trò tham gia vào quyết định hôn nhân 
của con cháu ................................................................................................... 61 
3.2.2. Vai trò người cao tuổi trong xây dựng tiêu chuẩn lựa chọn bạn 
đời cho con cháu ............................................................................................. 64 
3.2.3.Vai trò người cao tuổi trong việc chia sẻ kinh nghiệm và giải 
quyết mâu thuẫn trong đời sống hôn nhân của con cháu ở gia đình 
Thanh Hóa ...................................................................................................... 69 
3.2.4.Vai trò của người cao tuổi đối với mô hình sống sau kết hôn của 
con cháu .......................................................................................................... 73 
3.3. Vai trò người cao tuổi trong hoạt động sản xuất/kinh doanh gia đình 
ở Thanh Hóa ............................................................................................................ 76 
3.3.1. Quan điểm của NCT về hoạt động sản xuất/kinh doanh gia đình........ 76 
3.3.2. Người cao tuổi tham gia quyết định các hoạt động sản xuất/kinh 
doanh của gia đình ........................................................................................... 77 
3.3.3. Những hoạt động sản xuất/kinh doanh NCT tham gia hỗ trợ gia 
đình ở Thanh Hóa ........................................................................................... 80 
3.4. Vai trò người cao tuổi trong chăm sóc và giáo dục con cháu ở gia đình 
Thanh Hóa ................................................................................................................ 88 
3.4.1. Quan điểm của NCT về chăm sóc và giáo dục con cháu trong gia đình ...... 88 
3.4.2. Vai trò NCT trong hoạt động chăm sóc các thành viên gia đình ở 
Thanh Hóa ...................................................................................................... 90 
3.4.3.Vai trò NCT trong hoạt động giáo dục con cháu ở gia đình Thanh Hóa ...... 94 
3.5. Vai trò người cao tuổi trong hoạt động thờ cúng tổ tiên của gia đình ...... 103 
3.5.1. Người cao tuổi tham ra quyết định các hoạt động thờ cúng tổ tiên 
của gia đình ở Thanh Hóa ............................................................................ 104 
3.5.2. Vai trò NCT tham gia giáo dục con cháu về giá trị thờ cúng tổ 
tiên trong gia đình ở Thanh Hóa .................................................................. 107 
Tiểu kết chương 3 .................................................................................................. 111 
v 
Chương 4: CÁC NHÓM YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VAI TRÒ CỦA 
NGƯỜI CAO TUỔI TRONG GIA ĐÌNH Ở THANH HÓA HIỆN NAY ....... 112 
4.1. Nhóm yếu tố truyền thống và hiện đại ......................................................... 112 
4.1.1. Yếu tố văn hóa truyền thống kính trọng người già ............................ 112 
4.1.2. Yếu tố công nghiệp hóa, hiện đại hóa ................................................ 115 
4.2. Nhóm yếu tố đặc trưng nhân khẩu xã hội của NCT ................................... 117 
4.2.1. Yếu tố giới tính................................................................................... 117 
4.2.2. Yếu tổ tuổi .......................................................................................... 124 
4.2.3. Yếu tố trình độ học vấn ...................................................................... 127 
4.2.4. Yếu tố dân tộc .................................................................................... 130 
4.3. Nhóm yếu tố đặc trưng gia đình ................................................................... 133 
4.3.1. Yếu tố mức sống ................................................................................ 133 
4.3.2.Yếu tố khu vực .................................................................................... 136 
4.3.3. Mô hình sống ...................................................................................... 140 
Tiểu kết chương 4 .................................................................................................. 144 
KẾT LUẬN VÀ BÌNH LUẬN .............................................................................. 145 
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ...................... 152 
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 153 
PHỤ LỤC 1 ............................................................................................................ 161 
PHỤ LỤC 2 ............................................................................................................ 172 
PHỤ LỤC 3 ............................................................................................................ 174 
PHỤ LỤC 4 ............................................................................................................ 176 
vi 
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 
BHXH Bảo hiểm xã hội 
CB Cán bộ 
CNH Công nghiệp hóa 
HĐH Hiện đại hóa 
NCT Người cao tuổi 
TPTH Thành phố Thanh Hóa 
TCH Toàn cầu hóa 
HNQT Hội nhập quốc tế 
KTTT Kinh tế thị trường 
vii 
DANH MỤC BẢNG 
Bảng 1. Cơ cấu mẫu khảo sát ...................................................................................... 8 
Bảng 3.1: Vai trò NCT tham gia trong đời sống hôn nhân của con cháu theo mô 
hình sống ........................................................................................................ 60 
Bảng 3.2: Quan điểm của NCT về hoạt động sản xuất/kinh doanh .......................... 76 
Bảng 3.3: Vai trò NCT tham gia quyết định một số hoạt động sản xuất/kinh 
doanh của gia đình theo mô hình sống ........................................................... 78 
Bảng 3.4: Vai trò người cao tuổi trong hoạt động sản xuất/kinh doanh của gia 
đình ............................................................................................... ...  làng) 
5.Thờ tế tự Quốc gia (tại Đền, 
Đình đối với người có công 
với đất nước) 
Câu 16: Lý do gia đình Ông/Bà vẫn duy trì nghi lễ thờ cúng tổ tiên là? (có thể chọn 
nhiều phương án) 
1. Biết ơn tổ tiên 
2. Duy trì giá trị văn hoá của dân tộc 
3. Mong muốn tổ tiên che chở, phù trợ cho cuộc sống hàng ngày được bình yên, 
suôn sẻ. 
4. Cảm thấy thanh thản về mặt tâm linh 
5. Thơ cúng tổ tiên để nhắc nhở con cái duy trì nòi giống (nối dõi tông đường) 
6. Nhắc nhở con cháu biết hướng về gốc rễ, tổ tiên và tạo sự gắn bó trong gia 
đình, họ tộc. 
7. Thờ cúng tổ tiên để dạy và nhắc nhở con cháu giữ đạo khi cha mẹ quy tiên 
8. Là một cách để giáo dục lễ nghĩa, đạo hiếu cho con cháu 
9. Lý do khác (ghi rõ):. 
Câu 17: Những nội dung Ông/Bà dạy con cháu các hoạt động thực hiện thờ cúng 
tổ tiên của gia đình là? 
STT 
Nội dung giáo dục hoạt động thờ 
cúng tổ tiên 
Có 
tham 
gia 
Mức độ 
Rất 
thường 
xuyên 
Thường 
xuyên 
Thỉnh 
thoảng 
Không 
bao giờ 
1. Cách lựa chọn đồ lễ 
2. Cách ghi chép ngày giỗ, ngày lễ 
của gia đình, dòng họ 
3. Cách thực hiện các nghi lễ thờ cúng 
4. Ý nghĩa của thờ cúng tổ tiên 
5. Nội dung khác:........................ 
170 
Câu 18: Ông/Bà đã tham gia những quyết định nào sau đây đối với hoạt động thờ 
cũng tổ tiên của gia đình ? 
Hoạt động thờ cúng 
 tổ tiên 
Không 
tham 
gia 
QĐ 
Có tham 
gia 
QĐ 
Mức độ quan trọng ý kiến của Ông/Bà 
Rất 
quan 
trọng 
Quan 
trọng 
Bình 
thường 
Không 
quan 
trọng 
Hoàn 
toàn 
không 
quan 
trọng 
1. Chọn vị trí đặt bàn thờ 
2. Mua bàn thờ 
3. Thực hiện các nghi thức 
thờ cúng 
4. Chọn đồ lễ 
5. Khác: ......................... 
PHẦN III: NHẬN ĐỊNH CỦA NGƯỜI CAO TUỔI VỀ CON CHÁU HIỆN NAY 
Câu 19: Ông /Bà đánh giá như thế nào về thái độ của con cháu đối với ý kiến của 
NCT trong gia đình hiện nay so trước đây?(Chọn 1 phương án). 
1. Vẫn được coi trọng như trước (chuyển đến câu 24) 
2. Ít được coi trọng so với trước 
3. Không được coi trọng như trước (chuyển đến cấu 23.1) 
4. Ý kiến khác(ghi rõ): .. 
Câu 20.1: Nếu không được coi trọng như trước thì theo Ông/bà xuất phát từ những 
lý do nào? 
1. Do kiến thức, kinh nghiệm của người già đã lỗi thời so với hiện nay 
2. Do người cao tuổi không còn nắm quyền lực như trước đây 
3. Do người cao tuổi đang phải sống phụ thuộc vào con cái 
4. Ý kiến khác (ghi rõ): 
Câu 21: Ý kiến của ông/bà về những nhận định sau đây? 
STT 
Nhận định 
Ý kiến 
Đồng 
ý 
Không 
đồng 
Khó trả 
lời 
9. Ý kiến của người già cần được coi trọng (vì họ có 
nhiều kinh nghiệm sống) 
10. Con cái phải hỏi ý kiến người già trước khi làm bất 
cứ việc gì (công việc, hôn nhân, học tập) 
11. Con cháu nên lắng nghe và tôn trọng ý kiến của 
người già dù đúng hay sai 
12. Người cao tuổi không nên áp đặt ý kiến của 
171 
mìnhcho người trẻ 
Câu 22: Theo Ông/bà NCT hiện nay nên nghỉ ngơi hay tiếp tục hỗ trợ con cháu trong 
gia đình khi đang còn sức khỏe.................................................... 
Câu 23 : Xin ông/bà cho biết những nhu cầu hiện nay của ông/bà ? 
Những nhu cầu cấp thiết của ông/ bà hiện nay 
1. Nghỉ ngơi, đi thăm quan, du lịch 
2. Lo hỗ trợ cho cuộc sống của con, cháu. 
3. Chăm sóc, nâng cao sức khỏe thể lực 
4. Chăm sóc, nâng cao sức khỏe tinh thần 
5. Lo đủ điều kiện vật chất cho cuộc sống hàng ngày 
6. Được con cháu quan tâm và tôn trọng 
7. Duy trì được quyền lực và sự ảnh hưởng đối với con cháu 
8. Khác 
Câu 24 : Ông/bà đánh giá như thế nào về vai trò của ông/bà trong gia đình ? 
1. Rất quan trọng 2. Quan trọng 
3. Bình thường 4. Không quan trọng 
PHẦN IV: Thông tin cá nhân của người trả lời 
Câu 25. 1. Giới tính: 1. Nam 2. Nữ 
25. 2. Tuổi: 
 1. Từ 60 – 69 tuổi 
 2. Từ 70- 79 tuổi 
 3. Từ trên 80 tuổi trở lên 
25.3. Khu vực 
1.Thành thị 
2. Nông thôn 
25.4. Dân tộc 
1. Kinh 2. Mường 3. Thái 
25.5.Trình độ học vấn 
1. Tiểu học trở xuống 2. THCS/THPT 3. Trung cấp, CĐ, ĐH 4. Trên ĐH 
25.6. Mô hình sống của Ông/Bà 
1. Sống chung với con cháu 
2. Sống riêng 2 ông bà 
25.7. Mức sống hộ gia đình theo tiêu chí đánh giá của địa phương là? 
1. Hộ nghèo 2. Hộ trung bình 
3. Hộ khá giả Xin chân thành cảm ơn Ông/Bà! 
172 
PHỤ LỤC 2 
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VIỆT NAM 
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI 
PHIẾU PHỎNG VẤN NGƯỜI CAO TUỔI 
Chúng tôi là nghiên cứu sinh của hoc viện khoa học xã hội Việt Nam. Hiện nay 
chúng tôi đang tiến hành nghiên cứu đề tài “Vai trò của người cao tuổi trong gia 
đình” (Nghiên cứu trường hợp tỉnh Thanh Hóa). Để phân tích các vấn đề lý luận và 
thực tiễn liên quan đến đề tài nghiên cứu, chúng tôi mong muốn tham khảo ý kiến 
của người cao tuổi về vấn đề này. 
Kính mong nhận được những ý kiến đóng góp và sự giúp đỡ của Ông, Bà Theo 
các gợi ý nội dung dưới đây. 
A. Thông tin về người được hỏi ý kiến 
- Họ và tên:.. 
- Giới tính:. 
- Nghề nghiệp.. 
- Tuổi 
- Dân tộc 
B. Nội dung phỏng vấn 
1. Xin ông /bà cho biết những công việc tham gia của gia đình từ thời điểm 60 
tuổi trở đi. 
- Hôn nhân của con cháu 
+ Có hay không ông/bà tham gia quyết định hôn nhân của con cháu? Lý do là 
gì? 
+ Những vấn đề hôn nhân ông/bà có góp ý kiến cho con cháu là gì? Lý do? 
- Sản xuất/kinh doanh 
+ Có hay không quyết định hoạt động sản xuất của gia đình? Lý do là gì? 
+ Những công việc sản xuất ông/bà tham gia để hỗ trợ con cháu là gì? Lý do? 
- Giáo dục/chăm sóc 
+ Có hay không ông/bà tham gia quyết định hoạt động giáo dục và chăm sóc 
con cháu trong gia đình? Lý do là gì? 
+ Những công việc cụ thể ông/bà tham gia chăm sóc gia đình là gì? 
- Hoạt động tín ngưỡng 
173 
+ Có hay không việc ông/bà tham gia những quyết định quan trọng về thờ cúng 
tổ tiên của gia đình? Lý do? 
+ Để duy trì giá trị văn hóa truyền thống thờ cúng tổ tiên của gia đình ông/bà đã 
làm gì để giúp con cháu thực hiện những điều này? 
2. Đánh giá của con cháu đối với những công việc ông/bà tham gia trong gia 
đình như thế nào? Tại sao? 
- Về đề hôn nhân của con cháu 
- Sản xuất/kinh doanh của gia đình 
- Giáo dục, chăm sóc con cháu 
- Thờ cúng tổ tiên của gia đình 
- Theo các mức độ nhận định của ông/bà: 
+ Rất quan trọng 
+ Quan trọng 
+ Bình thường 
+ Không quan trọng 
3. Tâm trạng của ông/bà khi tham gia các công việc trong gia đình. 
- Những vui mừng, phấn khởi 
- Những băn khoăn, lo lắng, sự nặng nhọc 
4. Tuổi già và những thay đổi của xã hội hiện đại có ảnh hưởng gì đến vị thế, 
vai trò của ông/bà trong các vấn đề sau đây: 
- Về đề hôn nhân của con cháu 
- Sản xuất/kinh doanh của gia đình 
- Giáo dục, chăm sóc con cháu 
- Thờ cúng tổ tiên của gia đình 
5. Ông/ bà và con cháu trong gia đình thường bất đồng quan điểm về những vấn 
đề nào trong đời sống gia đình và nguyên nhân từ đâu? 
6. Theo ông/ bà sự kính trọng của con cháu đối với người già trong gia đình 
hiện nay như thế nào? 
7. Xin ông/bà cho biết những mong muốn của ông/bà hiện nay là gì? 
Xin cảm ơn ông/bà đã tham gia trao đổi ý kiến! 
174 
PHỤ LỤC 3 
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VIỆT NAM 
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI 
PHIẾU PHỎNG VẤN Ý KIẾN CÁN BỘ CẤP PHƯỜNG XÃ, HỘI 
Chúng tôi là nghiên cứu sinh của hoc viện khoa học xã hội Việt Nam. Hiện nay 
chúng tôi đang tiến hành nghiên cứu đề tài “Vai trò của người cao tuổi trong gia 
đình” (Nghiên cứu trường hợp tỉnh Thanh Hóa). Để phân tích các vấn đề lý luận và 
thực tiễn liên quan đến đề tài nghiên cứu, chúng tôi mong muốn tham khảo ý kiến 
của người cao tuổi về vấn đề này. 
Kính mong nhận được những ý kiến đóng góp và sự giúp đỡ của Ông, Bà Theo 
các gợi ý nội dung dưới đây. 
A. Thông tin về người được hỏi ý kiến 
- Họ và tên:.. 
- Giới tính:. 
- Chức vụ:.. 
- Tuổi 
- Dân tộc 
B. Nội dung phỏng vấn 
B. Các nội dung, vấn đề xin ý kiến 
1. Ông/bà đánh giá như thế nào về vai trò của NCT trong gia đình hiện nay? 
- Những đóng góp 
- Những hạn chế - khó khăn 
2. Những chính sách phát huy vai trò và chăm lo đời sống của NCT ở địa 
phương hiện nay. 
- Mức độ thực hiện: Tốt, chưa tốt, không tốt 
- Những hạn chế 
3. Ông/bà đánh giá như thế nào về mối quan hệ giữa NCT với con cháu hiện 
nay trong gia đình. 
- Về cách ứng xử giữa các mối quan hệ (ông bà – con cháu; cha mẹ - con cái) 
- Sự tôn trọng và tiếng nói của NCT trong gia đình với con cháu 
4. Theo ông/bà những mâu thuẫn thường xảy ra giữa NCT với con cháu liên 
quan đến vấn đề nào? Nguyên nhân là gì? 
175 
5. Ông/bà đánh giá như thế nào về cách sống, giáo dục, chăm sóc con cháu của 
gia đình trẻ hiện nay? 
6. Những giải pháp để phát huy được vai trò của NCT trong gia đình và xã hội 
hiện nay là gì? 
7. Những mong đợi từ người trẻ hiện nay là gì trong việc chăm sóc và nuôi 
dưỡng NCT ? 
Xin cảm ơn ông/bà đã tham gia trao đổi ý kiến! 
176 
PHỤ LỤC 4 
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VIỆT NAM 
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI 
PHIẾU PHỎNG VẤN NHÓM CON CHÁU 
Chúng tôi là nghiên cứu sinh của hoc viện khoa học xã hội Việt Nam. Hiện nay 
chúng tôi đang tiến hành nghiên cứu đề tài “Vai trò của người cao tuổi trong gia 
đình” (Nghiên cứu trường hợp tỉnh Thanh Hóa). Để phân tích các vấn đề lý luận và 
thực tiễn liên quan đến đề tài nghiên cứu, chúng tôi mong muốn tham khảo ý kiến 
của người cao tuổi về vấn đề này. 
Kính mong nhận được những ý kiến đóng góp và sự giúp đỡ của Ông, Bà Theo 
các gợi ý nội dung dưới đây. 
A. Thông tin về người được hỏi ý kiến 
- Họ và tên:.. 
- Giới tính:. 
- Nghề nghiệp.. 
- Tuổi 
- Dân tộc 
B. Nội dung phỏng vấn 
1. Xin ông /bà cho biết những công việc NCT tham gia hỗ trợ gia đình ông/bà? 
- Hôn nhân của con cháu 
+ Có hay không NCT tham gia quyết định hôn nhân của con cháu? 
+ Mức độ quan trọng ý kiến của NCT 
+Những ý kiến cụ thể của NCT về đời sống hôn nhân con cháu 
- Sản xuất/kinh doanh 
+ Có hay không NCT tham gia quyết định hoạt động sản xuất của gia đình? 
+ Mức độ quan trọng ý kiến của NCT 
+ Những công việc cụ thể NCT tham gia là gì? Ý nghĩa ? 
- Giáo dục/chăm sóc 
+ Có hay không NCT tham gia quyết định hoạt động giáo dục và chăm sóc con 
cháu trong gia đình? 
+ Mức độ quan trọng ý kiến của NCT 
+ Những công việc cụ thể NCT tham gia chăm sóc gia đình là gì? Ý nghĩa ? 
177 
- Hoạt động tín ngưỡng 
+ Có hay không NCT tham gia những công việc quan trọng về thờ cúng tổ tiên 
của gia đình? Cụ thể những công việc gì? 
+ Mức độ quan trọng của NCT trong các công việc thờ cúng tổ tiên là gì? 
2. Ông/bà học được những gì từ những ý kiến và sự giáo dục của NCT về các 
vấn đề trong gia đình. 
Những bài học về: 
- Về đề hôn nhân của con cháu 
- Sản xuất/kinh doanh của gia đình 
- Giáo dục, chăm sóc con cháu 
- Thờ cúng tổ tiên của gia đình 
3. Tâm trạng của ông/bà khi sống chung với NCT trong 1 gia đình. 
- Những vui mừng, phấn khởi 
- Những băn khoăn, lo lắng, sự mất tự do 
4. Ông/ bà và NCT trong gia đình thường bất đồng quan điểm về những vấn đề 
nào trong đời sống gia đình và nguyên nhân từ đâu? 
5. Theo ông/ bà sự kính trọng của con cháu đối với người già trong gia đình 
hiện nay như thế nào? 
6. Xin ông/bà cho biết những mong muốn của ông/bà đối với NCT hiện nay là 
gì? 
Xin cảm ơn ông/bà đã tham gia trao đổi ý kiến!