Luận văn Đánh giá và giải pháp cải thiện tình hình áp dụng Thanh toán Điện tử cho các nhà mạng di động tại Việt Nam

 ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI 
 VIỆN KINH TẾ VÀ QUẢN LÝ 
 --------------------------------------- 
 Đỗ Thành Trung 
 LUẬN VĂN THẠC SỸ 
 Chuyên ngành QTKD 
ĐỀ TÀI: ĐÁNH GIÁ VÀ GIẢI PHÁP CẢI THIỆN TÌNH HÌNH ÁP DỤNG THANH 
 TOÁN ĐIỆN TỬ CHO CÁC NHÀ MẠNG DI ĐỘNG TẠI VIỆT NAM 
 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 
 TS NGUYỄN THỊ LUYẾN 
 Hà Nội – Năm 2012 LỜI CAM ĐOAN 
 Bản luận văn thạc sỹ khoa học này được thực hiện theo sự hướng dẫn của TS. 
Nguyễn Thị Luyến và sự giúp đỡ của Công ty CP Thanh toán Điện tử VNPT và một 
số lãnh đạo nhà mạng di động như: VinaPhone, Mobifone, Viettel... 
 Học viên xin cam đoan công trình này là của mình, được lập từ nhiều tài liệu 
và liên hệ với số liệu thực tế để viết ra, không sao chép bất kỳ luận văn nào trước và 
chưa công bố ở đâu, dưới bất kỳ dạng nào. 
 Học viên xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về nội dung của luận văn này. 
 Hà Nội, ngày tháng năm 2012 
 Học viên 
 Đỗ Thành Trung MỤC LỤC 
LỜI CAM ĐOAN 
DANH MỤC HÌNH 
DANH MỤC BẢNG 
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 
PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................ 1 
CHƯƠNG 1................................................................................................................ 3 
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THANH TOÁN ĐIỆN TỬ................................................. 3 
1.1. Bản chất và lợi ích của TTĐT ........................................................................... 3 
 1.1.1. Bản chất và nội dung của TTĐT................................................................... 3 
 1.1.2. Lợi ích của TTĐT .......................................................................................... 9 
1.2. Phương pháp đánh giá chung kết định lượng tình hình áp dụng TTĐT.... 13 
 1.2.1. Thiết lập bộ tiêu chí phản ánh tình hình thanh toán điện tử....................... 13 
 1.2.2. Thiết lập bộ dữ liệu cho việc tính toán các tiêu chí thanh toán điện tử...... 19 
 1.2.3. Cách cho điểm đánh giá tình hình thanh toán điện tử ................................ 21 
1.3. Các yếu tố quyết định trực tiếp tình hình TTĐT của doanh nghiệp........... 24 
 1.3.1. Về nhu cầu TTĐT của doanh nghiệp........................................................... 24 
 1.3.2. Về nhận thức và đầu tư của lãnh đạo doanh nghiệp cho TTĐT ................. 29 
 1.3.3. Về năng lực dịch vụ Thanh toán Điện tử..................................................... 36 
CHƯƠNG 2.: PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH ÁP DỤNG THANH TOÁN ĐIỆN 
TỬ CHO CÁC NHÀ MẠNG DI ĐỘNG TẠI VIỆT NAM.................................. 38 
2.1. Các đặc điểm và hiệu quả hoạt động của một số nhà mạng di động..... 38 
 2.1.1. Đặc điểm của các nhà mạng tại Việt Nam .................................................. 38 
 2.1.2. Hiệu quả hoạt động của các nhà mạng di động tại Việt Nam..................... 41 
2.2. Đánh giá tình hình áp dụng TTĐT ở một số nhà cung cấp mạng di động . 45 
 2.2.1. Tiềm năng của Thanh toán Điện tử qua di động......................................... 45 
 2.2.2. Tình hình áp dụng ở một số nhà mạng ........................................................ 50 
 2.2.3. Đánh giá chúng kết định lượng tình hình áp dụng TTĐT ........................... 55 2.3. Các nguyên nhân dẫn đến việc áp dụng không hiệu quả của các nhà 
mạng ........................................................................................................................ 65 
 2.3.1. Nhóm nguyên nhân xuất phát từ nhu cầu áp dụng TTĐT của nhà mạng 
 di động ................................................................................................................ 65 
 2.3.2. Nhóm nguyên nhân xuất phát nhận thức và đầu tư cho thanh toán điện 
 tử của lãnh đạo nhà mạng di động........................................................................ 73 
 2.3.3. Nhóm nguyên nhân xuất phát từ năng lực dịch vụ thanh toán điện tử của 
 các nhà mạng di động............................................................................................ 80 
CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM CẢI THIỆN TÌNH 
HÌNH THANH TOÁN ĐIỆN TỬ CHO CÁC NHÀ MẠNG DI ĐỘNG 
TRONG THỜI GIAN TỚI..................................................................................... 85 
3.1. Nhóm giải pháp về nhu cầu............................................................................. 85 
 3.1.1. Thành lập phòng ban chuyên nghiên cứu về thị trường thanh toán điện 
 tử hoặc liên kết với các công ty dịch vu chuyên về nghiên cứu thị trường ........... 86 
 3.1.2. Tư vấn pháp luật thanh toán điện tử .......................................................... 88 
3.2. Nhóm giải pháp nhận thức và đầu tư............................................................. 90 
 3.2.1. Đẩy mạnh triển khai các hoạt động Marketing cho dịch vụ thanh toán 
 điện tử ................................................................................................................ 90 
 3.2.2. Tăng cường đầu tư cho cơ sở hạ tầng công nghệ và bảo mật.................... 96 
 3.2.3. Đào tạo, bổ sung nguồn nhân lực tiếp thu thanh toán điện tử.................... 97 
3.3. Nhóm giải pháp năng lực dịch vụ ................................................................. 100 
 3.3.1. Đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ áp dụng thanh toán điện tử.............. 101 
 3.3.2. Gia tăng tiện ích cho thanh toán điện tử của các nhà mạng di động ....... 103 
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 106 
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 107 
PHỤ LỤC 1: BẢNG CÂU HỎI VÀ KẾT QUẢ ................................................. 108 
PHỤ LỤC 2: SỐ LIỆU THU THẬP VÀ KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ ĐỊNH 
LƯỢNG TÌNH HÌNH ÁP DỤNG TTĐT............................................................ 113 
PHỤ LỤC 3: PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN ......................................................... 119 DANH MỤC HÌNH 
Hình 1.1: Cấu trúc hệ thống sản phẩm Thanh toán Điện tử ................................. 6 
Hình 1.2: Mô hình kết nối hệ thống TTĐT với các ngân hàng............................. 8 
Hình 1.3: Số người tham gia điều tra.................................................................. 20 
Hình 2.1: Thị phần của các mạng di động tính đến hết tháng 8/2009 ................ 41 
Hình 2.3: Phần trăm sử dụng điện thoại giao dịch mua bán trên các trang 
 trực tuyến ............................................................................................ 45 
Hình 2.4: Quy trình gửi tiền vào tài khoản trên điện thoại di động.................... 49 
Hình 2.5: Tỷ trọng hình thức thanh toán điện tử trên mạng di động .................. 57 
Hình 2.6: Tỷ trọng thanh toán điện tử của các nhà mạng di động...................... 58 
Hình 2.7: Biểu diễn tốc độ tăng trưởng kinh tế................................................... 59 
Hình 2.8: Đường biểu diễn tổng doanh thu thanh toán điện tử của VinaPhone 
 qua các năm......................................................................................... 59 
Hình 2.9: Đường biểu diễn tổng doanh thu thanh toán điện tử của Mobifone 
 qua các năm......................................................................................... 60 
Hình 2.10: Đường biểu diễn tổng doanh thu thanh toán điện tử của Viettel qua 
 các năm ............................................................................................... 60 
Hình 2.11: Đường biểu diễn tốc độ thanh toán điện tử của các nhà mạng qua 
 các năm (từ 2007 – 2011) ................................................................... 61 
Hình 2.12: Đường biểu diễn mức sinh lời thanh toán điện của các nhà mạng 
 (từ năm 2007 – 2011).......................................................................... 62 
Hình 2.13: Doanh thu TTĐT của các nhà mạng từ năm 2007 - 2012 .................. 63 
Hình 2.14: Chi phí hoạt động TTĐT của nhà mạng di động từ năm 2007 - 2011 ... 64 
Hình 2.15: Đường biểu diễn số lượng sai lỗi TTĐT của nhà mạng từ năm 
 2007 - 2011 ......................................................................................... 64 Hình 2.16: Mức độ sai lỗi trong TTĐT của nhà mạng di động từ năm 2007 - 
 2011..................................................................................................... 65 
Hình 2.17: Phần trăm số người lựa chọn hình thức thanh toán ............................ 72 
Hình 2.18: Đánh giá hệ thống thanh toán điện tử của các đại lý bán hàng........... 75 
Hình 2.19: Số lượng người đánh giá về mức độ hài lòng về xử lý khiếu nại, 
 thắc mắc của khách hàng khi thực hiện thanh toán điện tử trên điện 
 thoại di động ....................................................................................... 77 
Hình 2.20: Đánh giá mức độ bảo mật trong TTĐT của các nhà mạng di động 
 tại Việt Nam năm 2011....................................................................... 79 
Hình 2.21: Nguồn thông tin biết đến thanh toán điện tử của nhà mạng di động .. 80 
Hình 2.22: Đánh giá sản phẩm, dịch vụ cung ứng cho hình thức thanh toán 
 điện tử của nhà mạng di động............................................................. 84 
 DANH MỤC BẢNG 
Bảng 1.1: Cách cho điểm các tiêu chí đánh giá tình hình áp dụng thanh toán 
 điện tử của các nhà mạng di động Việt Nam...................................... 21 
Bảng 1.2: Hạn mức sử dụng tài khoản thanh toán điện tử .................................. 37 
Bảng 2.1 : ARPU của dịch vụ điện thoại di động tại các thị trường trong khu 
 vực châu Á - Thái Bình Dương (Đơn vị: USD).................................. 43 
Bảng 2.2: Đánh giá tình hình áp dụng thanh toán điện tử của các nhà mạng 
 tại Việt Nam........................................................................................ 56 
Bảng 2.3: Đánh giá tốc độ tăng trưởng thanh toán điện tử của các nhà mạng 
 di động tại Việt Nam từ năm 2007 - 2011 .......................................... 61 
Bảng 2.4: Đánh giá mức độ sinh lời thanh toán điện tử của các nhà mạng di 
 động tại Việt Nam từ năm 2007 - 2011 .............................................. 62 
Bảng 2.5: Tham khảo thêm một số văn bản liên quan đến thanh toán điện tử ... 69 
Bảng 2.6: Phân tích, so sánh sự khác biệt giữa 2 hình thức Cổng thanh toán 
 và Ví điện tử........................................................................................ 82 
Bảng 3.1: Giá điều chỉnh phí dịch vụ thanh toán điện tử................................... 92 
Bảng 3.2: Giải pháp quảng cáo trên internet ....................................................... 94 
Bảng 3.3: Giải pháp quảng cáo trên truyền hình................................................. 95 
Bảng 3.4: Các hoạt động PR................................................................................ 95 
Bảng 3.5: Đề xuất hạn mức thanh toán tử trên mạng di động........................... 105 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 
ATM Máy chuyển , rút tiền 
OTP One Time Password – mật khẩu sinh ra chỉ một lần khi thực hiện 
 giao dịch 
POS Point Of Sale - máy bán hàng và thanh toán 
Password Ký tự bí mật để người dùng truy cập vào tài khoản online 
SMS Tin nhắn 
Softpin Các mã pin –code dùng để đăng nhập 
TTKDTM Thanh toán không dùng tiền mặt 
TMĐT Thương mại điện tử 
TTĐT Thanh toán điện tử 
VNPTEPAY Công ty cổ phần thanh toán điện tử VNPT 
VNPT Tập đoàn Bưu chính viễn thông Việt Nam 
VNĐ Đơn vị tiền tệ Việt Nam_ Việt Nam đồng 
DN Doanh nghiệp 
 PHẦN MỞ ĐẦU 
 1. Lý do chọn đề tài 
 Cùng với sự tiến bộ của khoa học công nghệ của Internet, mạng điện thoại di 
động, xu hướng mua bán hàng truyền thống đang dần bị thay thế bởi các hình thức 
mua bán hàng hiện đại (mua bán online) đòi hỏi các nhà mạng di động cần có 
những giải pháp thanh toán mới hơn, phù hợp hơn cho khách hàng lựa chọn. Thực 
tế hiện nay, giải pháp thanh toán đang là một trong những rào cản lớn nhất kìm hãm 
sự phát triển của thương mại điện tử tại Việt Nam. Qua đó, xu thế thanh toán không 
dùng tiền mặt đang là một giải pháp tối ưu cho các doanh nghiệp và khách hàng. 
Thanh toán điện tử trên mạng di động ra đời như giải pháp thanh toán hữu hiệu cho 
tiện ích thanh toán và là xu hướng thanh toán của thời đại. 
 Trong thời gian qua thanh toán điện tử ở Việt Nam còn kém hiệu quả. Đặc biệt 
tình hình áp dụng thanh toán điện tử tại các nhà mạng di động ở Việt Nam mới chỉ 
ở mức thử nghiệm. 
 Là một cán bộ hoạt động về thanh toán điện tử và đang theo học cao học 
QTKD của ĐHBK HN chủ động đề xuất, được sự đồng ý của giáo viên hướng dẫn 
và Viện chuyên ngành, học viên làm luận văn thạc sỹ với đề tài: Đánh giá và giải 
pháp cải thiện tình hình áp dụng Thanh toán Điện tử cho các nhà mạng di động 
tại Việt Nam. 
 2. Mục tiêu nghiên cứu 
 ™ Đề xuất được phương pháp đánh giá tình hình thanh toán điện tử; 
 ™ Có được kết quả đánh giá tình hình thanh toán điện tử của các nhà mạng di 
động tại Việt Nam trong thời gian qua; 
 ™ Có được các giải pháp nhằm cải thiện tình hình thanh toán điện tử của các 
nhà mạng di động tại Việt Nam trong thời gian tới 
 3. Nội dung nghiên cứu 
 Để thực hiện được các mục đích nêu trên đề tài, học viên triển khai các nội 
dung nghiên cứu sau: 
 ™ Hệ thống hóa tri thức của loài người về thanh toán điện tử: bản chất, nội 
 1 dung, phương pháp đánh giá tinh hình và các nhân tố; 
 ™ Phân tích tình hình thanh toán điện tử của các nhà mạng di động tại Việt 
Nam trong thời gian qua cùng các nguyên nhân; 
 ™ Đề xuất một số giải pháp trọng yếu nhằm cải thiện tình hình thanh toán 
điện tử của các nhà mạng di động tại Việt Nam trong thời gian tới 
 4. Phạm vi nghiên cứu 
 Phạm vi nghiên cứu là các nhà mạng di động tại Việt Nam (chủ yếu 3 nhà 
mạng lớn là: VinaPhone, Mobifone, Viettel) 
 5. Phương pháp nghiên cứu 
 Trong quá trình nghiên cứu học viên sử dụng kết hợp các phương pháp 
như: mô hình hóa thống kê, phỏng vấn, chuyên gia 
 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn 
 Trong luận văn được trình bày lần đầu tiên về kết quả đánh giá sâu sát, định 
lượng tình hình áp dụng thanh toán điện tử của các nhà mạng di động tại Việt Nam 
đến thời điểm 30/12/2011 cùng các nguyên nhân có sức thuyết phục. Tiếp theo học 
viên đã trình bày tập trung vào ba nhóm giải pháp quan trọng có ý nghĩa chiến lược 
trong việc cải thiện tình hình áp dụng thanh toán điện tử của các nhà mạng di động. 
 7. Nội dung và kết cấu luận văn 
 Chương 1: Cơ sở lý luận về thanh toán điện tử 
 Chương 2: Phân tích tình hình áp dụng thanh toán điện tử cho các mạng di 
động tại Việt Nam 
 Chương 3: Đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện tình hình áp dụng thanh 
toán điện tử cho các nhà mạng di động tại Việt Nam trong thời gian tới 
 8. Lời cảm ơn 
 Học viên xin cảm ơn các phòng ban trong nhà trường, ban chủ nhiệm khoa 
Kinh Tế cùng toàn thể các thầy cô giáo, giáo vụ trong khoa đã cung cấp nhiều 
thông tin quý báu cho đề tài. Đặc biệt, học viên xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn 
Thị Luyến đã tận tình giúp đỡ, quan tâm hướng dẫn chu đáo để em hoàn thành đề 
tài này. 
 Xin chân thành cảm ơn! 
 2