Luận văn Nghiên cứu triển khai hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 50001 cho Công ty Ô tô Toyota Việt Nam

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
 TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI 
KH
 --------------------------------------- 
ƯƠ
NG MINH PH 
 Khương Minh Phương 
ƯƠ
NG 
QU
Ả
N TR
Ị
 KINH DOANH NGHIÊN CỨU TRIỂN KHAI HỆ THỐNG QUẢN LÝ 
 NĂNG LƯỢNG THEO TIÊU CHUẨN ISO 50001 CHO CÔNG TY 
 Ô TÔ TOYOTA VIỆT NAM 
 LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT 
 ...................................... 
 (Quản trị kinh doanh) 
KHOÁ 2012 A
 Hà Nội – Năm 2013 
 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
 TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI 
 --------------------------------------- 
 Khương Minh Phương 
NGHIÊN CỨU TRIỂN KHAI HỆ THỐNG QUẢN LÝ NĂNG LƯỢNG 
 THEO TIÊU CHUẨN ISO 50001 CHO CÔNG TY Ô TÔ TOYOTA 
 VIỆT NAM 
 Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh 
 LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT 
 ...................................... 
 (Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh) 
 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : 
 1. TS. Phan Diệu Hương 
 Hà Nội – Năm 2013 
 i 
LỜI CAM ĐOAN 
 Tôi xin cam đoan: Luận văn “Nghiên cứu triển khai hệ thống quản lý 
năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 50001 cho công ty ô tô Toyota Việt Nam” là 
công trình nghiên cứu riêng của cá nhân tôi. Các nội dung nghiên cứu và kết quả 
trình bày trong luận văn là trung thực và rõ ràng. 
 Hà Nội, ngày 14 tháng 11 năm 2013. 
 Tác giả luận văn 
 ii 
 MỤC LỤC 
PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1 
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG QUẢN LÝ NĂNG LƯỢNG 
TRONG DOANH NGHIỆP .....................................................................................4 
 1.1 MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN .....................................................................4 
 1.1.1 Quản lý năng lượng....................................................................................4 
 1.1.2 Hệ thống quản lý năng lượng.....................................................................4 
 1.1.3 Chính sách năng lượng...............................................................................4 
 1.1.4 Mục tiêu năng lượng ..................................................................................4 
 1.1.5 Chỉ tiêu năng lượng....................................................................................4 
 1.1.6 Hiệu quả năng lượng..................................................................................4 
 1.1.7 Hiệu suất năng lượng .................................................................................5 
 1.2 VAI TRÒ VÀ LỢI ÍCH CỦA HỆ THỐNG QUẢN LÝ NĂNG LƯỢNG 
 TRONG DOANH NGHIỆP....................................................................................5 
 1.2.1 Vị trí và vai trò của hệ thống quản lý năng lượng trong doanh nghiệp. ....5 
 1.2.2 Lợi ích của việc áp dụng hệ thống quản lý năng lượng trong doanh 
 nghiệp..................................................................................................................6 
 1.3 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC TRIỂN KHAI HỆ THỐNG 
 QUẢN LÝ NĂNG LƯỢNG TRONG DOANH NGHIỆP. ....................................7 
 1.3.1 Các hệ thống quản lý hiện tại trong doanh nghiệp.....................................7 
 1.3.2 Nguồn lực của doanh nghiệp......................................................................8 
 1.3.3 Văn hóa doanh nghiệp................................................................................8 
 1.3.4 Nhận thức của các cấp lãnh đạo và chủ doanh nghiệp...............................8 
 1.3.5 Rào cản từ phía nhân viên..........................................................................9 
 1.3.6 Quá trình tìm hiểu và nhận thức về hệ thống.............................................9 
 1.4 NGUYÊN TẮC CHUNG CHO VIỆC XÂY DỰNG HỆ THỐNG QUẢN LÝ 
 NĂNG LƯỢNG ....................................................................................................10 
 1.4.1 Quy trình xây dựng hệ thống quản lý năng lượng ...................................11 
 1.4.2 Nguyên tắc thực hiện của các hệ thống quản lý năng lượng ...................12 
 1.5 GIỚI THIỆU MỘT SỐ HỆ THỐNG QUẢN LÝ NĂNG LƯỢNG TRÊN 
 THẾ GIỚI..............................................................................................................13 
 iii 
 1.6 TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG QUẢN LÝ NĂNG LƯỢNG ISO 
 50001:2011............................................................................................................16 
 1.6.1 Giới thiệu về ISO 50001:2011 .................................................................16 
 1.6.2 Quy trình và phương pháp xây dựng hệ thống quản lý năng lượng theo 
 tiêu chuẩn ISO 50001:2011...............................................................................17 
 1.6.3 Tình hình áp dụng ISO 50001:2011 trên thế giới và Việt Nam...............23 
 1.6.4 Tính cấp thiết phải áp dụng ISO 50001:2011 cho ngành công nghiệp ô tô 
 tại Việt Nam ......................................................................................................25 
 Tóm tắt nội dung chương 1...................................................................................28 
CHƯƠNG II – PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NĂNG LƯỢNG TẠI 
CÔNG TY Ô TÔ TOYOTA VIỆT NAM (2010-2012) ........................................29 
 2.1 TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY TMV ..............................................................29 
 2.1.1 Giới thiệu chung về công ty.....................................................................29 
 2.1.2 Quy trình sản xuất của công ty.................................................................33 
 2.1.3 Các hệ thống quản lý hiện đang sử dụng trong công ty TMV.................39 
 2.2 PHÂN TÍCH HIỆN TRẠNG TIÊU THỤ VÀ QUẢN LÝ NĂNG LƯỢNG 
 TẠI CÔNG TY TMV............................................................................................42 
 2.2.1 Thực trạng tiêu thụ năng lượng tại TMV.................................................42 
 2.2.2 Thực trạng hệ thống quản lý năng lượng tại TMV ..................................50 
 2.3 YÊU CẦU CẦN THIẾT PHẢI THỰC HIỆN ISO 50001:2011 TẠI TMV...55 
 Tóm tắt nội dung chương 2...................................................................................58 
CHƯƠNG III – NGHIÊN CỨU TRIỂN KHAI HỆ THỐNG QUẢN LÝ NĂNG 
 LƯỢNG THEO TIÊU CHUẨN ISO 50001:2011 TẠI CÔNG TY Ô TÔ 
TOYOTA VIỆT NAM............................................................................................59 
 3.1 CÁC YÊU CẦU CHUNG ĐỂ ÁP DỤNG ISO 50001:2011 CHO TMV.......59 
 3.2 THIẾT LẬP CHÍNH SÁCH NĂNG LƯỢNG CHO TMV ĐẾN NĂM 201560 
 3.2.1 Cam kết của lãnh đạo cấp cao..................................................................61 
 3.2.2 Thiết lập phạm vi và ranh giới của hệ thống quản lý năng lượng ...........62 
 3.2.3 Xây dựng cơ cấu tổ chức của ban quản lý năng lượng ............................68 
 3.2.4 Thiết lập các chính sách năng lượng cho TMV đến năm 2015 ...............70 
 3.3 HOẠCH ĐỊNH NĂNG LƯỢNG CHO TMV ĐẾN NĂM 2015....................71 
 iv 
 3.3.1 Xác định các yêu cầu pháp lý và các yêu cầu khác về sử dụng năng lượng 
 trong ngành công nghiệp sản xuất ô tô. ............................................................71 
 3.3.2 Xác định các trung tâm tiêu thụ năng lượng SEU ...................................72 
 3.3.3 Thiết lập đường cơ sở năng lượng và chỉ số hiệu quả năng lượng cho 
 TMV..................................................................................................................75 
 3.3.4 Xác định các cơ hội cải tiến hiệu quả năng lượng cho TMV ..................87 
 3.3.5 Xây dựng mục tiêu, chỉ tiêu, kế hoạch hành động cho TMV ..................92 
 3.4 ĐỀ XUẤT TRIỂN KHAI HỆ THỐNG ISO 50001:2011 TẠI TMV.............95 
 3.4.1 Xây dựng kế hoạch đào tạo......................................................................95 
 3.4.2 Xây dựng hệ thống thông tin liên lạc.......................................................97 
 3.4.3 Xây dựng hệ thống tài liệu, văn bản ........................................................98 
 3.4.4 Xây dựng quy trình kiểm soát vận hành ................................................100 
 3.5 KIỂM TRA VÀ KHẮC PHỤC HỆ THỐNG ISO 50001:2011 ĐƯỢC VÂN 
 HÀNH TẠI TMV................................................................................................101 
 3.5.1 Đo lường và giám sát .............................................................................101 
 3.5.2 Đánh giá mức độ tuân thủ ......................................................................101 
 3.5.3 Đánh giá nội bộ ......................................................................................101 
 3.6 ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO TÍNH KHẢ THI TRONG 
 VIỆC TRIỂN KHAI HỆ THỐNG ISO 50001:2011 TẠI CÔNG TY TOYOTA 
 VIỆT NAM .........................................................................................................105 
 3.6.1 Định hướng phát triển về quản lý năng lượng của TMV trong tương lai
 .........................................................................................................................105 
 3.6.2 Những rào cản cơ bản trong việc triển khai ISO 50001:2011 tại TMV 105 
 3.6.3 Đề xuất một số giải pháp đảm bảo tính khả thi trong việc triển khai ISO 
 50001:2011 tại TMV.......................................................................................108 
 Tóm tắt chương 3 ................................................................................................119 
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................120 
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................122 
PHỤ LỤC .. .123 
 v 
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 
 1. TMV: Công ty ô tô Toyota Việt Nam. 
 2. NL: Năng lượng. 
 3. QLNL: Quản lý năng lượng. 
 4. TTCL: Trung tâm chất lượng. 
 5. SEU: Trung tâm tiêu thụ năng lượng. 
 6. EnPI: Chỉ số hiệu quản năng lượng. 
 7. KTNL: Kiểm toán năng lượng. 
 vi 
 MỤC LỤC BẢNG BIỂU 
Bảng 1. 1. Một số hệ thống quản lý được sử dụng trong doanh nghiệp......................... 5 
Bảng 1. 2. Danh mục các tiêu chuẩn về hệ thống quản lý năng lượng..................... 13 
Bảng 1. 3. So sánh sự khác nhau giữa 3 tiêu chuẩn về hệ thống quản lý năng lượng 
(MSE 2000, EN 16001, ISO 50001:2011) ........................................................................... 14 
Bảng 1. 4. Một số EnPI thường sử dụng............................................................................... 20 
Bảng 2. 1 Số liệu tiêu thụ năng lượng tại TMV từ tháng 4/2012 đến tháng 7/2013 
(đơn vị: TOE) .43 
Bảng 2. 2. Số liệu tiêu thụ điện năng của TMV theo khu vực từ tháng 10/2012 đến 
tháng 2/2013 (đơn vị: TOE)......................................................................................47 
Bảng 2. 3. Số liệu tiêu thụ dầu của TMV theo thiết bị từ tháng 4/2012 đến tháng 
2/2013 (đơn vị: lít dầu)..............................................................................................49 
Bảng 2. 4. Kết quả đánh giá quản lý năng lượng tại TMV theo ma trận quản lý năng 
lượng .........................................................................................................................51 
Bảng 3. 1. Các yêu cầu của hệ thống quản lý năng lượng cho TMV 59 
Bảng 3. 2 Các yêu cầu và kết quả của việc lập chính sách năng lượng....................60 
Bảng 3. 3. Phân chia trách nhiệm trong việc thiết lập phạm vi, ranh giới của hệ 
thống quản lý năng lượng tại TMV...........................................................................62 
Bảng 3. 4. Đánh giá khu vực tiêu thụ năng lượng (TTNL) của TMV......................63 
Bảng 3. 5. Danh sách các khu vực tiêu thụ năng lượng của TMV ...........................66 
Bảng 3. 6. Mô tả nhiệm vụ và thẩm quyền của các vị trí chính trong sơ đồ cơ cấu tổ 
chức của ban quản lý năng lượng của TMV .............................................................69 
Bảng 3. 7. Phân công trách nhiệm trong việc xác định các SEU của TMV .............73 
Bảng 3. 8. Danh sách các SEU của TMV .................................................................75 
Bảng 3. 9. Phân công trách nhiệm trong việc thiết lập đường cơ sở năng lượng và 
chỉ số hiệu quả năng lượng EnPI cho TMV..............................................................75 
Bảng 3. 9. Quy trình xây dựng đường cơ sở và chỉ số hiệu quả năng lượng............76 
Bảng 3. 10. Số liệu tiêu thụ năng lượng và sản phẩm của lò hơi dầu từ tháng 8/2012 
đến tháng 6/2013.......................................................................................................78 
Bảng 3. 11. Số liệu tiêu thụ năng lượng và sản phẩm của hệ thống máy nén khí từ 
tháng 8/2012 đến tháng 6/2013.................................................................................80 
Bảng 3. 12. Số liệu tiêu thụ năng lượng và sản phẩm của xưởng sơn từ tháng 4/2012 
đến tháng 3/2013.......................................................................................................82 
 vii 
Bảng 3. 13. Số liệu tiêu thụ năng lượng và sản phẩm của xưởng khung từ tháng 
4/2012 đến tháng 3/2013...........................................................................................84 
Bảng 3. 14. Số liệu tiêu thụ năng lượng và sản phẩm của xưởng hàn từ tháng 4/2012 
đến tháng 3/2013.......................................................................................................86 
Bảng 3. 15. Tổng hợp các cơ hội cải tiến của TMV .................................................92 
Bảng 3. 16. Mục tiêu, chỉ tiêu năng lượng cho SEU Uitility....................................93 
Bảng 3. 17 Kế hoạch hành động của SEU Bộ phận phụ trợ....................................93 
Bảng 3. 18. Kế hoạch đào tạo cho TMV...................................................................96 
Bảng 3. 19. Thông tin trao đổi nội bộ của TMV.......................................................98 
Bảng 3. 20. Các tài liệu của hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 
50001:2011 cho TMV...............................................................................................99 
Bảng 3. 21. So sánh yêu cầu của ISO 50001:2011 với yêu cầu của ISO 14001:2004 
tại TMV...................................................................................................................112 
Bảng 3. 22. So sánh yêu cầu tài liệu của ISO 50001:2011 với tài liệu hiện có của 
ISO 14001:2004 tại TMV .......................................................................................113 
Bảng 3. 23 Giải pháp lắp thêm đồng hồ đo điện tại TMV......................................116 
 viii 
 MỤC LỤC HÌNH VẼ 
Hình 1. 1. Quy trình xây dựng hệ thống quản lý năng lượng......................................... 12 
Hình 1. 2. Quy trình xây dựng hệ thống quản lý năng lượng theo ISO 50001:2011
............................................................................................................................................................ 17 
Hình 1. 3 Tỷ trọng các công ty được cấp chứng nhận ISO 50001:2011 theo quốc 
gia. a)Tháng 8 năm 2012; b) 3 năm 2013............................................................................. 24 
Hình 2. 1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức của công ty Toyota Việt Nam................................31 
Hình 2. 2Các loại xe sản xuất trong nước của TMV ................................................32 
Hình 2. 3. Thị phần của các doanh nghiệp thuộc Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt 
Nam (VAMA) quý 1 năm 2013 ................................................................................32 
Hình 2. 4. Quy trình công nghệ lắp ráp ô tô của TMV .............................................33 
Hình 2. 5. Quy trình dập............................................................................................34 
Hình 2. 6. Quy trình hàn............................................................................................35 
Hình 2. 7. Quy trình sơn ô tô.....................................................................................36 
Hình 2. 8 Quy trình công nghệ xưởng khung ...........................................................36 
Hình 2. 9. Sơ đồ công đoạn lắp ráp...........................................................................37 
Hình 2. 10. Công đoạn kiểm tra trong nhà máy Toyota............................................39 
Hình 2. 11 Mô hình ngôi nhà quản trị theo trường phái TPS của Toyota ................40 
Hình 2. 12. Tỷ trọng tiêu thụ năng lượng theo loại năng lượng của TMV...............44 
Hình 2. 13. Tiêu thụ năng lượng của TMV từ tháng 4/2012 đến tháng 7/2013 .......45 
Hình 2. 14. Tiêu thụ năng lượng và sản lượng ô tô của TMV từ tháng 4/2012 đến 
tháng 7/2013..............................................................................................................45 
Hình 2. 15. Tỷ trọng điện năng tiêu thụ theo khu vực của TMV từ tháng 10/2012 
đến tháng 2/2013.......................................................................................................48 
Hình 2. 16. Tỷ trọng tiêu thụ năng lượng dầu theo các thiết bị của TMV................50 
Hình 2. 17. Hệ thống quản lý điện tại Bộ phận phụ trợ của TMV............................53 
Hình 2. 18. Ma trận quản lý năng lượng của TMV...................................................56 
Hình 3. 1 Quy trình sẽ triển khai ISO 50001:2011 tại TMV ....................................60 
Hình 3. 2. Sơ đồ cơ cấu tổ chức của ban quản lý năng lượng của TMV ..................68 
Hình 3. 3. Tỷ trọng tiêu thụ năng lượng của các khu vực tại TMV..........................74