Luận văn Quản lý nhà nước về ngoại thương ở Việt Nam

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ 
 HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA 
 PHẠM THỊ THU HÀ 
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NGOẠI THƢƠNG 
 Ở VIỆT NAM 
 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG 
 HÀ NỘI – 2017 
 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ 
 HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA 
 PHẠM THỊ THU HÀ 
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NGOẠI THƢƠNG 
 Ở VIỆT NAM 
 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG 
 Chuyên ngành: Quản lý công 
 Mã số: 60 34 04 03 
 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:PGS.TS. LÊ CHI MAI 
 HÀ NỘI – 2017 LỜI CAM ĐOAN 
 Tôi xin cam đoan bản Luận văn này là công trình nghiên cứu độc 
lập của cá nhân tôi, đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn của PGS.TS. Lê 
Chi Mai. Các số liệu trong Luận văn là trung thực, khách quan, dựa trên 
các tài liệu đã đƣợc công bố. 
 HỌC VIÊN 
 Phạm Thị Thu Hà 
 LỜI CẢM ƠN 
 Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng gửi 
lời cảm ơn tới: 
 Hội đồng Khoa học thuộc Học viện Hành chính. 
 Các Thầy giáo, Cô giáo, đã trang bị những kiến thức quý báu và giúp 
đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại Học viện Hành chính; 
 PGS.TS. Lê Chi Mai đã trực tiếp hƣớng dẫn khoa học, tận tình chỉ bảo, 
giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành Luận văn này. 
 Cảm ơn các phòng, ban chuyên môn thuộc Vụ Pháp Chế, Bộ Công 
Thƣơng quận Hoàn Kiếm, Thành phố Hà Nội đã cung cấp tài liệu, số liệu 
giúp tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này. 
 Tôi xin chân thành cảm ơn! 
 Hà Nội, ngày tháng năm 2017 
 Tác giả 
 Phạm Thị Thu Hà 
 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 
ĐƢQT: Điều ƣớc quốc tế 
FDI: Foreign Direct Investment (Đầu Tư Trực Tiếp 
 Nước Ngoài) 
FTA: Free Trade Agreement (Hiệp Định Thương Mại Tự 
 Do) 
FTC: Ủy ban Ngoại thƣơng 
GATT: General Agreement on Tariffs and Trade (Hiệp ƣớc 
 chung về thuế quan và mậu dịch) 
GDP: Gross Domestic Product (Tổng Sản Phẩm Quốc Nội) 
QLNN: Quản lý Nhà nƣớc 
TBT: Agreement on Technical Barriers to Trade (Hiệp định 
 về các Rào cản Kỹ thuật đối với Thƣơng mại) 
UNCTAD: United Nations Conference on Trade and Development 
 (Diễn đàn Thƣơng mại và Phát triển Liên Hiệp quốc) 
WTO: World Trade Organization (Tổ Chức Thương Mại 
 Thế Giới) 
XHCN: Xã Hội Chủ Nghĩa 
 MỤC LỤC 
LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 
Chƣơng 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NGOẠI 
THƢƠNG .......................................................................................................... 6 
 1.1. Tổng quan quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng ....................................... 6 
 1.1.1. Khái niệm ngoại thƣơng ................................................................... 6 
 1.1.2. Tầm quan trọng của ngoại thƣơng .................................................... 7 
 1.1.3 Khái niệm và phƣơng pháp quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng ........ 9 
 1.1.4. Nhiệm vụ và nguyên tắc quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng ......... 12 
 1.2. Nội dung quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng ........................................ 13 
 1.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng ...................... 13 
 1.2.2. Ban hành và tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật về ngoại 
 thƣơng. ....................................................................................................... 13 
 1.2.3. Sử dụng các công cụ thuế quan và phi thuế quan trong hoạt 
 động ngoại thƣơng ................................................................................... 14 
 1.2.4. Tổ chức, thực hiện các hoạt động xúc tiến ngoại thƣơng ............... 18 
 1.2.5. Giám sát, thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về quản lý 
 ngoại thƣơng và giải quyết tranh chấp trong ngoại thƣơng theo thẩm 
 quyền. ........................................................................................................ 19 
 1.3. Các nhân tố tác động đến quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng .............. 19 
 1.3.1. Nhân tố kinh tế- xã hội trong nƣớc ................................................. 19 
 1.3.2. Các chính sách và quy định của nhà nƣớc ...................................... 21 
 1.3.3. Nhân tố tài nguyên thiên nhiên và địa lý ........................................... 23 
 1.3.4. Ảnh hƣởng của tình hình kinh tế- xã hội thế giới. .......................... 24 
 1.4. Kinh nghiệm các nƣớc về quản lý nhà nƣớc đối với ngoại thƣơng ...... 24 
 1.4.1. Quản lý nhà nƣớc đối với ngoại thƣơng của Thái Lan ................... 24 1.4.2. Quản lý nhà nƣớc đối với ngoại thƣơng của Trung Quốc .............. 26 
 1.4.3. Quản lý nhà nƣớc đối với ngoại thƣơng của Ấn Độ ....................... 30 
 1.4.4. Quản lý nhà nƣớc đối với ngoại thƣơng của Hàn Quốc ................. 34 
 1.5. Bài học rút ra từ kinh nghiệm các quốc gia cho Việt Nam ................... 38 
Chƣơng 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NGOẠI THƢƠNG 
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ................................................................. 41 
 2.1. Khái quát về hoạt động ngoại thƣơng của Việt Nam ........................... 41 
 2.2. Thực trạng quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng từ năm 2000 đến nay .. 47 
 2.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng ...................... 47 
 2.2.2. Ban hành và tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật về 
 ngoại thƣơng. ........................................................................................... 49 
 2.2.3. Quản lý nhà nƣớc về hoạt động sử dụng công cụ thuế và phi thuế 
 quan ........................................................................................................... 54 
 2.2.4. Tổ chức, thực hiện các hoạt động xúc tiến ngoại thƣơng. .............. 60 
 2.2.5. Giám sát, thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về quản lý ngoại 
 thƣơng và giải quyết tranh chấp trong ngoại thƣơng theo thẩm quyền. ......... 65 
 2.3. Các thành công và hạn chế trong quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng .. 67 
 2.3.1.Những kết quả đạt đƣợc ................................................................... 67 
 2.3.2. Các hạn chế và nguyên nhân .......................................................... 69 
Chƣơng 3 ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ 
NƢỚC VỀ NGOẠI THƢƠNG ....................................................................... 75 
 3.1. Định hƣớng hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng ................. 75 
 3.1.1. Bối cảnh và thách thức đặt ra đối với quản lý nhà nƣớc về ngoại 
 thƣơng ........................................................................................................ 75 
 3.1.2. Các định hƣớng ............................................................................... 76 
 3.2. Các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng ............... 78 
 3.2.1. Thể chế hóa các giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật thông qua 
 việc xây dựng, ban hành Luật Quản lý ngoại thƣơng .................................. 78 3.2.2. Hoàn thiện thiết chế thực thi pháp luật về ngoại thƣơng ................ 80 
 3.2.3. Tập trung đầu mối quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng và chủ động 
 trong xây dựng, ký kết và thực hiện các cam kết quốc tế ......................... 82 
 3.2.4. Hoàn thiện các công cụ quản lý ngoại thƣơng ............................... 83 
 3.2.5. Hoàn hiện các biện pháp xúc tiến ngoại thƣơng ............................. 88 
 3.2.6. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tăng cƣờng kiểm tra 
 và xử phạt vi phạm hành chính ................................................................. 90 
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 91 
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 93 
 LỜI MỞ ĐẦU 
 1. Tính cấp thiết của đề tài: 
 Nền kinh tế Việt Nam đang tiếp tục quá trình chuyển đổi sâu sắc theo 
hƣớng kinh tế thị trƣờng có sự quản lý của Nhà nƣớc theo định hƣớng xã hội 
chủ nghĩa và hội nhập quốc tế ngày càng sôi động, quản lý Nhà nƣớc đối với 
ngoại thƣơng là một tất yếu. Để thực hiện chức năng quản lý Nhà nƣớc về 
ngoại thƣơng đòi hỏi Nhà nƣớc phải đổi mới phƣơng pháp và công cụ quản lý 
nền kinh tế để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý. Đồng thời, việc trao quyền 
tự chủ sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp cũng đòi hỏi Nhà nƣớc phải 
giảm thiểu sự can thiệp trực tiếp vào hoạt động sản xuất kinh doanh mà 
chuyển sang hƣớng dẫn, điều tiết hoạt động của doanh nghiệp bằng các công 
cụ kinh tế. 
 Hoạt động ngoại thƣơng là một khâu của quá trình tái sản xuất xã hội, 
là một ngành kinh tế đặc thù, là khâu giao lƣu giữa kinh tế trong nƣớc với 
kinh tế thế giới, gắn thị trƣờng trong nƣớc với thị trƣờng nƣớc ngoài, tham gia 
vào quá trình phân công lao động quốc tế và khai thác sao cho có hiệu quả 
nhất các nguồn lực của đất nƣớc phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện 
đại hóa đất nƣớc. Do đó cần thiết phải có sự quản lý Nhà nƣớc đối với hoạt 
động ngoại thƣơng. 
 Quản lý Nhà nƣớc về kinh tế nói chung, đối với ngoại thƣơng nói riêng 
bao gồm nhiều hình thức khác nhau là nhƣ điều tiết, khống chế, định hƣớng 
bằng pháp luật, bằng các đòn bẩy kinh tế với tƣ cách là chủ thể của toàn bộ 
nền kinh tế quốc dân, là đòi hỏi khách quan, là nhu cầu nội tại của nền kinh tế 
thị trƣơng theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa và mở rộng quan hệ quốc tế với 
thị trƣờng thế giới, không phân biệt chế độ chính trị và kinh tế, thì càng đòi 
hỏi sự quản lý của Nhà nƣớc. 
 1 . Thúc đẩy phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động ngoại thƣơng 
trong quá trình hội nhập quốc tế và thực hiện mô hình chiến lƣợc công nghiệp 
hóa hƣớng về xuất khẩu đang là mối quan tâm lớn của Đảng và Nhà nƣớc ta. 
Ngoại thƣơng là một ngành kinh tế tổng hợp, quản lý nhà nƣớc về ngoại 
thƣơng có thể tác động đến các ngành kinh tế khác, Vì vậy quản lý ngoại 
thƣơng là quan trọng đối với toàn bộ nền kinh tế quốc dân, đến phát triển kinh 
tế trong nƣớc, và mở rộng giao lƣu kinh tế với nƣớc ngoài. 
 Tuy nhiên, mặc dù hoạt động xuất nhập khẩu diễn ra vô cùng sôi động 
và có đóng góp quyết định cho quá trình phát triển kinh tế của đất nƣớc cũng 
nhƣ công tác quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng đã vừa chặt chẽ hơn, vừa 
thông suốt hơn, minh bạch hơn, hiệu quả hơn, song thực tiễn cho thấy chính 
sách của Nhà nƣớc trong lĩnh vực này còn nhiều điểm chƣa hoàn chỉnh, cần 
hoàn thiện, hệ thống hóa, cụ thể: 
 - Hệ thống pháp luật hiện hành chƣa thể hiện rõ ràng định hƣớng của 
Nhà nƣớc đối với công tác quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng. 
 - Hệ thống pháp luật về quản lý ngoại thƣơng hàng hóa còn nhiều bất 
cập: Chƣa tập trung, tản mát và chủ yếu tồn tại ở hình thức văn bản dƣới luật 
dẫn đến sự thiếu minh bạch, gắn kết của các cơ quan quản lý nhà nƣớc trong 
quản lý, điều hành hoạt động ngoại thƣơng. 
 - Bối cảnh quốc tế đã có nhiều thay đổi cơ bản, ảnh hƣởng trực tiếp đến 
công tác quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng. 
 - Công tác quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng trong bối cảnh mới còn 
thiếu nhiều công cụ điều tiết quan trọng, đƣợc phép theo cam kết quốc tế chƣa 
đƣợc thể chế hóa, các công cụ hiện hành còn chƣa bao quát, hiệu quả chƣa 
cao cần đƣợc hoàn thiện, tăng cƣờng. 
 Chính vì vậy, một nghiên cứu toàn diện về quản lý nhà nƣớc trong 
hoạt động quản lý nhà nƣớc về ngoại thƣơng nhằm hoàn thiện quản lý nhà 
nƣớc về ngọai thƣơng là một yêu cầu cấp thiết. 
 2