Luận văn Vai trò của viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong bảo vệ quyền con người từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ 
 HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA 
 HUỲNH NGỌC HOÀNG HẢI 
VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP TỈNH 
 TRONG BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI 
 TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐẮK LẮK 
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH 
 Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 
 Mã số: 60 38 01 02. 
 ĐẮK LẮK – NĂM 2016 
 1 
 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ 
 HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA 
 HUỲNH NGỌC HOÀNG HẢI 
VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP TỈNH 
 TRONG BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI 
 TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐẮK LẮK 
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH 
 Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 
 Mã số: 60 38 01 02. 
 Người hướng dẫn khoa học: TS. Huỳnh Văn Thới 
 ĐẮK LẮK – NĂM 2016 
 2 
 LỜI CAM ĐOAN 
 Tôi xin cam đoan bản luận văn này do chính tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn 
khoa học của TS. Huỳnh Văn Thới. 
 Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa hề 
được công bố hoặc sử dụng để bảo vệ một học hàm nào. 
 Các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Nếu 
sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm./. 
 Đắk Lắk, tháng 8 năm 2016 
 Học viên 
 Huỳnh Ngọc Hoàng Hải 
 3 
 MỤC LỤC 
PHẦN MỞ ĐẦU.................................................................................................... 1 
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài............................................................ 3 
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài.......................................................... 4 
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................... 4 
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 5 
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................................. 6 
6. Ý nghĩa của luận văn.......................................................................................... 6 
7. Kết cấu của Luận văn ......................................................................................... 6 
Chương 1: .............................................................................................................. 7 
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG BỘ MÁY NHÀ NƯỚC ........................ 7 
VÀ VAI TRÒ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN 
DÂN ...................................................................................................................... 7 
1.1. VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG BỘ MÁY NHÀ NƯỚC.................. 7 
 1.1.1. Vị trí, vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong bộ máy nhà nước 7 
 1.1.2. Hệ thống Viện kiểm sát nhân dân 9 
 1.1.3. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân 10 
 1.1.4. Nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sat nhân dân
 .13 
1.2. KHÁI QUÁT VỀ VẤN ĐỀ QUYỀN CON NGƯỜI VÀ BẢO VỆ QUYỀN 
CON NGƯỜI TRONG HỆ THỐNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM.......................... 15 
 1.2.1. Khái niệm về quyền con người và bảo vệ quyền con người 15 
 1.2.2. Quyền con người và bảo vệ quyền con người trong Hiến pháp Việt Nam
 20 
 4 
 1.2.3. Quyền con người và bảo vệ quyền con người trong lĩnh vực tư pháp hình 
 sự 24 
1.3. NỘI DUNG VAI TRÒ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI CỦA VIỆN KIỂM 
SÁT NHÂN DÂN................................................................................................ 35 
 1.3.1. Bảo vệ quyền con người qua hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm 
 sát việc tuân theo pháp luật trong việc điều tra các vụ án hình sự 35 
 1.3.2. Bảo vệ quyền con người qua hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm 
 sát việc tuân theo pháp luật trong việc xét xử các vụ án hình sự 43 
 1.3.3. Bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật 
 trong việc tạm giữ, tạm giam 48 
 1.3.4. Bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật 
 trong việc thi hành bản án, quyết định của Toà án 53 
Chương 2 ............................................................................................................. 56 
THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT TỈNH ĐĂK LĂK TRONG 
BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM VAI TRÒ CỦA 
VIỆN KIỂM SÁT CẤP TỈNH HIỆN NAY 
2.1. KHÁI QUÁT VỀ TỈNH ĐĂK LĂK, VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỈNH 
ĐẮK LẮK ........................................................................................................... 56 
 2.1.1. KHÁI QUÁT VỀ TỈNH ĐĂK LĂK. 56 
 2.1.2. KHÁI QUÁT VỀ VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỈNH ĐĂK LĂK
 59 
2.2. THỰC TRẠNG BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI CỦA VIỆN KIỂM SÁT 
NHÂN DÂN TỈNH ĐẮK LẮK TRONG CÁC GIAI ĐOẠN TỐ TỤNG HÌNH SỰ
............................................................................................................................. 60 
 2.2.1. Trong giai đoạn khởi tố và điều tra 60 
 2.2.2. Trong giai đoạn truy tố và xét xử vụ án hình sự 67 
 2.2.3. Trong giai đoạn thi hành án hình sự 74 
 5 
 2.2.4. Đánh giá chung 79 
 2.2.4.1. Những thành tựu và nguyên nhân của chúng 79 
 2.2.4.2. Những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của chúng 80 
2.3. GIẢ PHÁP BẢO ĐẢM VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP 
TỈNH TRONG BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI . .82 
 2.3.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về tố tụng hình sự Việt Nam về vai trò bảo 
 vệ quyền con người của Viện kiểm sát nhân dân 82 
 2.3.2. Một số giải pháp khác nhằm nâng cao hiệu quả của việc bảo vệ quyền con 
 người của Viện kiểm sát nhân dân 90 
 2.3.2.1. Đổi mới tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ kiểm sát
 91 
 2.3.2.2. Đổi mới phương thức quản lý, chỉ đạo điều hành trong ngành Kiểm sát
 93 
 2.3.2.3. Tăng cường quan hệ phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan 
 tiến hành tố tụng và các cơ quan, tổ chức có liên quan trong tố tụng hình sự
 95 
 2.3.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra trong ngành kiểm sát 97 
 2.3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất, phương tiện làm việc, chế độ lương, phụ 
 cấp, ưu đãi đối với đội ngũ cán bộ tư pháp, trong đó có cán bộ Kiểm sát 99 
KẾT LUẬN........................................................................................................ 102 
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................ 104 
 6 
 MỞ ĐẦU 
 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài 
 Chúng ta đang xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì 
dân. Một nhà nước mà ở đó, quyền con người được tôn trọng và bảo vệ không chỉ 
dừng lại ở các tuyên bố chính trị, ghi nhận trong Hiến pháp, pháp luật mà còn được 
bảo vệ trong thực tế. Quyền con người là một giá trị thiêng liêng bất khả tước đoạt. 
Điều 14 Hiến pháp năm 2013 quy định: “1. Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa 
Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn 
hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp 
luật. 2. Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của 
luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an 
toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng.”. 
 Có nhiều biện pháp tổng hợp để Nhà nước thực hiện bảo vệ quyền con 
người, từ xây dựng hệ thống bộ máy, hoàn thiện hệ thống pháp luật cho đến tổ 
chức thực hiện pháp luật. Trong đó, bảo vệ con người thông qua các thiết chế tư 
pháp là vô cùng cấn thiết. Hiến pháp năm 2013 ra đời đã hoàn thiện thêm một 
bước về tổ chức và phân công thực hiện quyền lực nhà nước, các quyền lập pháp, 
hành pháp và tư pháp, theo đó, Quốc hội thực hiện quyền lập pháp, Chính phủ thực 
hiện quyền hành pháp và tòa án thực hiện quyền tư pháp, viện kiểm sát thực hành 
quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. Các thiết chế này có trách nhiệm bảo 
vệ Hiến pháp, pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân. 
 Nói về vai trò bảo vệ quyền con người của Viện kiểm sát, Hiến pháp năm 
2013 khẳng định: “1. Viện kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố, kiểm sát 
hoạt động tư pháp. ...3. Viện kiểm sát nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật, bảo 
vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi 
ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần bảo 
đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất” (Điều 107). Luật Tổ 
chức Viện kiểm sát nhân dân 2014 ra đời thể chế hóa Hiến pháp năm 2013, thể chế 
 7 
 hóa quan điểm lãnh đạo của Đảng về cải cách hệ thống pháp luật và tư pháp nước 
ta gắn với vai trò bảo vệ quyền con người của Viện kiểm sát. Nghị quyết số 49-
NQ/TW ngày 02.6.2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 
2020 đã chỉ rõ: “Trước mắt Viện kiểm sát nhân dân vẫn giữ nguyên chức năng như 
hiện nay là thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp. Viện kiểm 
sát nhân dân tổ chức cho phù hợp với hệ thống tổ chức của Tòa án. 
 Hiện nay, trong bối cảnh Nhà nước ta đang tích cực hoàn thiện bộ máy nhà 
nước, hệ thống pháp luật theo tinh thần Hiến pháp năm 2013, trong đó có những bộ 
luật cơ bản nhằm bảo vệ quyền con người như: Bộ luật hình sự, Bộ luật tố tụng 
hình sự, thì việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn về vai trò bảo vệ quyền con người 
của Viện kiểm sát hay một chế định hiến định nào đó đều là điều cần thiết, cả về 
mặt lý luận và thực tiễn, cả ở bình diện quốc gia hay địa phương. 
 Đắk Lắk là một tỉnh lớn ở Tây Nguyên. Những năm qua, công tác kiểm sát 
đã được quan tâm nâng cao chất lượng, nhằm bảo về quyền con người, quyền công 
dân, cũng như góp phần phát hiện và xử lý nghiêm minh những vi phạm pháp luật, 
góp phần ổn định trật tự xã hội, nâng cao văn hóa pháp lý nói chung. Tuy nhiên, 
trước bối cảnh đổi mới cơ quan kiểm sát, đổi mới bộ máy nhà nước theo nguyên 
tắc pháp quyền, việc nâng cao vai trò của viện kiểm sát ở luôn là đòi hỏi thường 
trực, hơn nữa, thời gian qua, công tác kiểm sát ở tỉnh Đắk Lắk xuất hiện những hạn 
chế về hiệu quả hoạt động, ảnh hưởng không nhỏ tới niềm tin của người dân vào 
sự công bằng của pháp luật. 
 Để tìm hiểu rõ hơn về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong bảo vệ 
quyền con người, đánh giá thực trạng công tác bảo vệ quyền con người của Viện 
kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk tìm ra những ưu điểm, khuyết điểm và hạn chế 
cũng như nguyên nhân dẫn đến các hạn chế, nhằm đề xuất những giải pháp, kiến 
nghị nhằm hoàn thiện vai trò bảo vệ quyền con người của Viện kiểm sát nhân dân 
trong giai đoạn hiện nay, tác giả chọn đề tài “Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân 
cấp tỉnh trong bảo vệ quyền con người – từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk”. 
 8 
 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 
 Xung quanh đề tài luận văn, đã có nhiều công trình liên quan được công bố, 
ở những mức độ, nội dung nghiên cứu khác nhau. Có thể kể tới như: 
 - Trần Ngọc Đường (2004), Quyền con người, quyền công dân trong Nhà 
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
 - Bình luận khoa học Hiến pháp năm 2013, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà 
Nội, NXB. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015. 
 - Giáo trình Giáo trình Lý luận và pháp luật về Quyền con người của Nhóm 
tác giả (Nguyễn Đăng Dung - Vũ Công Giao - Lã Khánh Tùng (đồng chủ biên)), 
NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009. 
 - Đại học quốc gia Hà Nội - Khoa Luật (2006), Bảo vệ quyền con người bằng 
pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự trong giai đoạn xây dựng Nhà nước 
pháp quyền Việt Nam, Đề tài khoa học cấp Đại học quốc gia, Hà Nội. 
 - GS.TSKH. Lê Văn Cảm (chủ biên) (2009), Hệ thống tư pháp hình sự trong 
 giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền, NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội. 
 - Viện kiểm sát nhân dân tối cao (Tháng 8/2013), Báo cáo chuyên đề “Xác 
định vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong kiểm sát hoạt động xét xử”, Hà Nội. 
 - Vụ Công tác Lập pháp, Viện Khoa học Kiểm sát (2003), Những sửa đổi cơ 
bản của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003, NXB Tư pháp, Hà Nội. 
 - Hội đồng Phối hợp Phổ biến Giáo dục pháp luật Trung ương (2013), Quyền 
con người và chính sách pháp luật về quyền con người, Đặc san tuyên truyền pháp 
luật số 06/2013. 
 - TS. Phạm Mạnh Hùng (2011), “Bảo vệ quyền con người qua hoạt động thực 
hành quyền công tố và kiểm sát tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự của Viện 
kiểm sát”, Tạp chí kiểm sát (21). 
 - PGS.TS.Nguyễn Ngọc Chí (2007), “Bảo vệ quyền con người bằng pháp luật 
tố tụng hình sự”, Tạp chí khoa học ĐHQGHN, Kinh tế - Luật 23, tr. 64-80. 
 - Thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp trong giai đoạn 
điều tra của tác giả Lê Hữu Thể và các tác giả (năm 2008). 
 9 
 - Lại Văn Trình, Bảo đảm quyền con người của người bị tạm giữ, bị can, bị 
cáo trong tố tụng hình sự Việt Nam, Luận án tiến sĩ luật học, Trường Đại học Luật 
TP. Hồ Chí Minh, năm 2011; 
 - Trần Hoàng Nhung, Nhiệm vụ bảo vệ quyền con người, quyền công dân của 
Viện kiểm sát nhân dân – Qua thực tiễn tại Viện kiểm sát nhân dân huyện Vụ Bản, 
tỉnh Nam Định, Luận văn Thạc sĩ luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, 
năm 2015. 
 Một số bài viết riêng lẻ tiêu biểu được đăng tải trên các tạp chí chuyên 
ngành như: Chu Mạnh Hùng, “Các giải pháp đảm bảo quyền con người trong hoạt 
động tư pháp ở Việt Nam”, Tạp chí Luật học – trường Đại học Luật Hà Nội, số 
6/2008; Hoàng Nghĩa Mai, "Nghiên cứu và tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm cải 
cách tư pháp của Cộng hòa Pháp và Cộng hòa Italia phù hợp với điều kiện cụ thể 
của Việt nam", tạp chí Kiểm sát số 15/2012; Lê Thị Tuyết Hoa, "Một số nội dung 
trọng tâm để thực hiện chủ trương tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động 
điều tra theo yêu cầu cải cách tư pháp", tạp chí Kiểm sát số 6 16/2012; Nguyễn 
Hòa Bình, "Một số định hướng nghiên cứu sửa đổi, bổ sung BLTTHS đáp ứng yêu 
cầu cải cách tư pháp", tạp chí Kiểm sát 16/2012 và tạp chí Kiểm sát số 21/2012,... 
 Qua khảo sát, cho thấy: nhiều công trình đã làm rõ những vấn đề lý luận cơ 
bản về vai trò, các chức năng, nhiệm vụ của viện kiểm sát trong bảo vệ quyền con 
người thông qua các chức năng của cơ quan này, và thông qua các giai đoạn trong 
tố tụng hình sự; có những nghiên cứu ban đầu về việc thực hiện nhiệm vụ, vai trò 
bảo vệ quyền con người của Viện kiểm sát ở những địa phương cụ thể. Tuy nhiên, 
chưa có công trình nào nghiên cứu hệ thống việc thực hiện vai trò bảo vệ quyền 
con người của viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh ở Đắk Lắk. 
 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 
 - Nghiên cứu về vai trò Cơ quan viện kiểm sát trong việc bảo vệ quyền con 
người theo quy định hiện hành và đánh giá thực hiện vai trò đó qua thực tiễn ở 
Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao vai trò 
của cơ quan này trong bảo vệ quyền con người trong thời gian tới. 
 - Các nhiệm vụ của luận văn: 
 10