Luận án Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân để nghiên cứu ô nhiễm kim loại nặng trong không khí tại Hà Nội dùng chỉ thị rêu sinh học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
VIỆN NĂNG LƯỢNG NGUYÊN TỬ VIỆT NAM 
----------------------------- 
NGUYỄN HỮU QUYẾT 
ỨNG DỤNG KỸ THUẬT HẠT NHÂN ĐỂ NGHIÊN CỨU 
Ô NHIỄM KIM LOẠI NẶNG TRONG KHÔNG KHÍ 
TẠI HÀ NỘI DÙNG CHỈ THỊ RÊU SINH HỌC 
LUẬN ÁN TIẾN SỸ VẬT LÝ 
 HÀ NỘI – 2021 
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
VIỆN NĂNG LƯỢNG NGUYÊN TỬ VIỆT NAM 
----------------------------- 
NGUYỄN HỮU QUYẾT 
ỨNG DỤNG KỸ THUẬT HẠT NHÂN ĐỂ NGHIÊN 
CỨU Ô NHIỄM KIM LOẠI NẶNG TRONG KHÔNG 
KHÍ TẠI HÀ NỘI DÙNG CHỈ THỊ RÊU SINH HỌC 
LUẬN ÁN TIẾN SỸ 
Chuyên ngành: Vật lý nguyên tử và hạt nhân 
Mã số: 9.44.01.06 
 Người hướng dẫn khoa học: 
 1. GS.TS. Lê Hồng Khiêm 
 2. PGS.TS. Phạm Đức Khuê 
Hà Nội – 2021 
LỜI CAM ĐOAN 
 Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi với sự hướng dẫn 
khoa học của GS.TS. Lê Hồng Khiêm và PGS.TS. Phạm Đức Khuê Các số liệu, 
kết quả được nêu trong luận án là trung thực và đã được sự đồng ý của các đồng 
tác giả trong các công trình khoa học đã công bố. Luận án không có sự sao chép, 
sử dụng bất hợp pháp kết quả, số liệu từ bất kỳ tài liệu hoặc công trình khoa học 
của các tác giả khác. 
 Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về các nội dung trình bày trong luận án 
này. 
 Tác giả luận án 
 NCS. Nguyễn Hữu Quyết 
LỜI CẢM ƠN 
 Trước hết, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới hai thầy hướng dẫn là 
GS.TS. Lê Hồng Khiêm và PGS.TS. Phạm Đức Khuê đã tận tình hướng dẫn, 
truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm chuyên môn quý báu chuyên môn, động 
viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, 
nghiên cứu và hoàn thiện bản luận án. 
Tác giả xin gửi lời cảm ơn các thầy cô, các cán bộ tham gia giảng dạy và 
công tác tại Trung tâm Đào tạo Hạt nhân - Viện Năng lượng nguyên tử Việt 
Nam đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ và hỗ trợ mọi thủ tục cần thiết cho tác giả 
trong quá trình học tập, nghiên cứu sinh và thực hiện luận án. 
 Tác giả xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo, các đồng nghiệp tại Viện 
Năng lượng nguyên tử Việt Nam, Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân, Viện Vật 
lý, Trường Đại học Khoa học tự nhiên Hà Nội đã động viên, giúp đỡ và tạo môi 
trường học tập, nghiên cứu và làm việc thân thiện, thuận lợi cho tác giả trong 
suốt thời gian học tập, công tác và thực hiện luận án. 
 Tác giả trân trọng cảm ơn GS. Maria Frontasyeva và các đồng nghiệp tại 
Viện Liên hợp Nghiên cứu hạt nhân tại Dubna, Liên bang Nga; Trung tâm Gia 
tốc Cyclotron tại Morioka, Nhật Bản đã tận tình giúp đỡ, hỗ trợ và hợp tác hiệu 
quả trong việc thực hiện các thí nghiệm nghiên cứu của luận án. 
 Tác giả cũng xin cảm ơn Nhiệm vụ Nghị định thư, mã số: NĐ.25. RU/17 do 
GS.TS Lê Hồng Khiêm làm chủ nhiệm, đã cho phép tác giả tham gia thực hiện 
nhiệm vụ và sử dụng một phần kết quả của nhiệm vụ cho bản luận án. 
 Cuối cùng, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn hữu, 
người thân đã luôn động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tác giả 
trong đường học tập, nghiên cứu và công tác, tuy còn nhiều khó khăn, thách 
thức, nhưng cũng đã gặt hái được những thành quả nhất định. 
 Bản luận án không tránh khỏi còn nhiều khiếm khuyết, thiếu sót, tác giả 
mong muốn nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô, đồng nghiệp và 
những người quan tâm, để tác giả tiếp tục hoàn thiện bản luận án. 
Hà Nội, ngày  tháng 12 năm 2021 
Nghiên cứu sinh 
Nguyễn Hữu Quyết 
MỤC LỤC 
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................... 1 
DANH MỤC HÌNH VẼ ........................................................................................ 3 
DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................. 5 
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 7 
CHƯƠNG 1. NGHIÊN CỨU TỔNG QUAN ..................................................... 11 
1.1. Tổng quan về ô nhiễm không khí ............................................................. 11 
1.1.1. Khái niệm về ô nhiễm không khí và nguồn gốc gây ô nhiễm............ 11 
1.1.2. Ô nhiễm không khí khu vực Tp. Hà Nội ............................................ 12 
1.1.3. Hậu quả của ô nhiễm không khí ......................................................... 15 
1.1.4. Các phương pháp nghiên cứu ô nhiễm không khí ............................. 17 
1.2. Nghiên cứu ô nhiễm kim loại nặng sử dụng chỉ thị sinh học ................... 19 
1.2.1. Kim loại nặng và sự ảnh hưởng tới sức khỏe con người ................... 19 
1.2.2. Sự phát tán của kim loại nặng trong môi trường................................ 21 
1.2.3. Nghiên cứu ô nhiễm kim loại nặng trong không khí sử dụng chỉ thị 
sinh học rêu .................................................................................................. 23 
1.2.4 Tình hình nghiên cứu ô nhiễm kim loại nặng trong không khí sử dụng 
chỉ thị sinh học rêu ....................................................................................... 29 
1.3. Một số phương pháp phân tích kim loại nặng trong rêu .......................... 39 
1.3.1. Các kỹ thuật phân tích hạt nhân nguyên tử ........................................ 39 
1.3.2. Các kỹ thuật phân tích nguyên tố khác .............................................. 41 
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ VẬT LÝ VÀ KỸ THUẬT NGHIÊN CỨU Ô NHIỄM 
KIM LOẠI NẶNG TRONG KHÔNG KHÍ SỬ DỤNG RÊU ........................... 43 
2.1. Kỹ thuật phân tích kích hoạt nơtron - gamma trễ (INAA) ....................... 43 
2.1.1. Cơ sở vật lý của kỹ thuật phân tích kích hoạt nơtron ........................ 43 
2.1.2. Phương pháp xác định hàm lượng nguyên tố trong INAA ................ 47 
2.1.3. Hiệu chính và đánh giá sai số trong phương pháp INAA .................. 48 
2.2. Kỹ thuật phân tích phát xạ tia X gây bởi proton (PIXE) .......................... 51 
2.2.1. Cơ sở vật lý của kỹ thuật phân tích PIXE .......................................... 51 
2.2.2. Phổ tia X đặc trưng ............................................................................. 54 
2.2.3. Phương pháp xác định hàm lượng các nguyên tố có trong mẫu ........ 55 
2.2.4. Giới hạn phát hiện trong phân tích PIXE ........................................... 58 
2.3. Phương pháp nghiên cứu tương quan hàm lượng các KLN trong rêu và 
mẫu sol khí ....................................................................................................... 59 
2.4. Phân tích số liệu sử dụng các phương pháp thống kê ............................... 59 
2.4.1. Phương pháp phân tích thành phần chính (PCA) ............................... 61 
2.4.2. Phương pháp phân tích nhân tố (FA) ................................................. 62 
2.4.3. Phương pháp phân tích nhóm (CA) ................................................... 63 
2.4.4. Phương pháp xử lý thống kê đa biến (MCA) ..................................... 63 
CHƯƠNG 3. PHÂN TÍCH HÀM LƯỢNG KIM LOẠI NẶNG TRONG MẪU 
RÊU BẰNG KỸ THUẬT HẠT NHÂN ............................................................. 65 
3.1. Thiết kế thực nghiệm, lựa chọn và chuẩn bị mẫu rêu ............................... 65 
3.1.1. Xác định khu vực khảo sát ô nhiễm không khí .................................. 65 
3.1.2. Thu thập và xử lý mẫu đối với rêu Barbula indica ............................ 66 
3.1.3. Thu thập và xử lý mẫu đối với rêu Sphagnum girgensohnii .............. 67 
3.1.4. Thiết kế thí nghiệm nghiên cứu tương quan hàm lượng KLN trong 
mẫu rêu và mẫu sol khí ................................................................................ 70 
3.2. Hệ phân tích kích hoạt nơtron INAA tại Viện JINR, Dubna ................... 71 
3.2.1. Lò phản ứng xung IBR-2 ................................................................... 71 
3.2.2. Hệ REGATA dùng trong phân tích kích hoạt nơtron ........................ 74 
3.2.3. Phần mềm ghi nhận và xử lý phổ gamma Genie 2000 ...................... 77 
3.2.4. Phần mềm xác định hàm lượng nguyên tố “Concentration” ............. 79 
3.2.5. Mẫu chuẩn trong phân tích kích hoạt ................................................. 80 
3.2.6. Tối ưu hóa thời gian chiếu, phơi và đo mẫu kích hoạt ....................... 82 
3.3. Hệ phân tích PIXE .................................................................................... 86 
3.3.1. Hệ phân tích PIXE tại Trung tâm Gia tốc Cylotron Nishina. ............ 86 
3.3.2. Phần mềm phân tích phổ PIXE – GUPIX .......................................... 88 
3.3.3. Xử lý số liệu trong phân tích phổ PIXE ............................................. 90 
CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ...................................................... 92 
4.1. Kết quả nghiên cứu ô nhiễm không khí sử dụng rêu Barbula indica và 
phân tích INAA ................................................................................................ 92 
4.1.1. Kết quả phân tích các mẫu rêu Barbula indica tại khu vực Tp. Hà Nội 
và một số vùng lân cận ................................................................................. 92 
4.1.2. Kết quả phân tích thống kê số liệu thực nghiệm đối với các mẫu rêu 
Barbula indica ............................................................................................... 93 
4.2. Kết quả nghiên cứu ô nhiễm không khí sử dụng rêu Sphagnum 
girgensohnii và phân tích PIXE ..................................................................... 104 
4.2.1. Kết quả phân tích mẫu rêu Sphagnum girgensohnii tại Tp. Hà Nội 104 
4.2.2. Kết quả phân tích thống kê đối với các mẫu rêu Sphagnum 
girgensohnii ................................................................................................ 106 
4.3. Kết quả nghiên cứu tương quan kim loại nặng trong mẫu rêu và trong mẫu 
sol khí. ............................................................................................................ 114 
4.3.1. Kết quả phân tích KLN và một số nguyên tố khác trong các mẫu rêu 
bằng kỹ thuật INAA ................................................................................... 114 
4.3.2. Kết quả phân tích KLN và một số nguyên tố khác trong các phin lọc 
bằng kỹ thuật PIXE .................................................................................... 114 
4.3.3. Tương quan hàm lượng trung bình của các nguyên tố kim loại trong 
mẫu rêu và mẫu sol khí .............................................................................. 115 
4.4. Bản đồ phân bố không gian của các nguyên tố kim loại nặng trong không 
khí................................................................................................................... 117 
KẾT LUẬN ....................................................................................................... 120 
DANH MỤC CÁC CÔNG BỐ CỦA NCS LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .... 123 
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 125 
 1 
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 
Chữ viết 
tắt 
Tiếng Anh Tiếng Việt 
AAS 
Atomic Absorption 
 ...  Using Thai native moss as bio-
adsorbent for contaminated heavy metal in air. Procedia-Social and Behavioral 
Sciences, 197, 1037-1042. 
92. Ares, A., Varela, Z., Aboal, J. R., Carballeira, A., & Fernández, J. A. (2015). 
Active biomonitoring with the moss Pseudoscleropodium purum: comparison 
between different types of transplants and bulk deposition. Ecotoxicology and 
environmental safety, 120, 74-79. 
93. Nickel, S., Hertel, A., Pesch, R., Schröder, W., Steinnes, E., & Uggerud, H. T. 
(2015). Correlating concentrations of heavy metals in atmospheric deposition 
with respective accumulation in moss and natural surface soil for ecological land 
classes in Norway between 1990 and 2010. Environmental Science and Pollution 
Research, 22(11), 8488-8498. 
133 
94. Saxena, D. K., Srivastava, K., & Singh, S. (2008). Biomonitoring of metal 
deposition by using moss transplant method through Hypnum cupressiforme 
(Hedw.) in Mussoorie. J Environ Biol, 29, 683-688. 
95. Arfeen, S. (2010). Metal deposition pattern in Kumaon hills (India) through 
active monitoring using moss Racomitrium crispulum. 
96. Negi, V. and Singh V. (2016). A Comparative Study of Lead and Mercury in the 
Ambient Air in Pantnagar University Employing Moss Thuidium cymbifolium 
(Dozy & Molk.) Dozy & Molk. International Journal of Advanced Biological 
Research. 6(2): 247-252. 
97. Viet, H. N., Frontasyeva, M. V., Thi, T. M. T., Gilbert, D., & Bernard, N. (2010). 
Atmospheric heavy metal deposition in Northern Vietnam: Hanoi and 
Thainguyen case study using the moss biomonitoring technique, INAA and AAS. 
Environmental Science and Pollution Research, 17(5), 1045-1052. 
98. Huy, N. Q. (2016). Nghiên cứu bước đầu về ô nhiễm kim loại nặng trong không 
khí thông qua chỉ thị rêu, Luận văn Thạc sỹ Vật lý, Viện Vật lý. 
99. Hoa, B. H. (2017). Nghiên cứu ô nhiễm một số kim loại nặng trong không khí tại 
thành phố Hà Nội bằng phương pháp phân tích PIXE, Luận văn thạc sĩ vật lý, 
Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc Gia Hà Nội. 
100. Nghĩa, N. N. (2016). Nghiên cứu ô nhiễm một số kim loại nặng trong không khí 
tại thành phố Hà Nội bằng phương pháp PIXE. Đề tài khoa học công nghệ cấp 
Đại học Quốc gia Hà Nội. 
101. Hoa, B. T., & Thom, N. T. (2017). Preliminary results of PIXE analysis of 
mosses for air pollution monitoring in Hanoi using Pelletron accelerator. VNU 
Journal of Science: Mathematics-Physics, 33(2). 
102. T. T. Doan Phan, T. T. M. Trinh, L. H. Khiem, V. Frontasyeva, N. H. Quyet 
(2019). Study of Airborne Trace Element Pollution in Central and Southern 
Vietnam Using Moss (Barbula indica) Technique and Nơtron Activation 
Analysis. Asia-Pacific Journal of Atmospheric Sciences, 55:247–253. 
103. Gulan, L., Milenkovic, B., Stajic, J. M., Vuckovic, B., Krstic, D., Zeremski, T., 
& Ninkov, J. (2013). Correlation between radioactivity levels and heavy metal 
content in the soils of the North Kosovska Mitrovica environment. 
Environmental Science: Processes & Impacts, 15(9), 1735-1742. 
104. Alfassi, Z. B. (1990). Principles of activation analysis. Activation Analysis, 1, 3-
8. 
105. Witkowska, E., Szczepaniak, K., & Biziuk, M. (2005). Some applications of 
nơtron activation analysis. Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry, 
265(1), 141-150. 
106. Alfassi, Z. (1990). Activation analysis (Vol. 1). CRC Press. 
134 
107. Kabir, M. H. (2007). Particle Induced X-ray Emission (PIXE) Setup and 
Quantitative Elemental Analysis. 
108. Ishii, K., & Morita, S. (1987). Scaling law for a continuum of X-rays produced 
by light-ion-atom collisions. Nuclear Instruments and Methods in Physics 
Research B, 22(1-3), 68-71. 
109. Onjia, A. E., Raes, N., & Maenhaut, W. (2003, October). Particle-induced x-ray 
emission spectrometry of size-fractionated atmospheric aerosols. In Proceedings 
of the 4th International Yugoslav Nuclear Society Conference (YUNSC 2002) 
(pp. 613-618). VINCA Institute of Nuclear Sciences. 
110. Aboal, J., Fernández, J., Boquete, T., Carballeira, A. (2010) Is it possible to 
estimate atmospheric deposition of heavy metals by analysis of terrestrial 
mosses. Sci. Total. Environ. 2010, 408, 6291–6297. 
111. Nickel, S., Schröder, W., Wosniok, W., Harmens, H., Frontasyeva, M.V., Alber, 
R., Aleksiayenak, J., Barandovski, L., Blum, O., Danielsson, H., et al. (2017) 
Modelling and mapping heavy metal and nitrogen concentrations in moss in 2010 
throughout Europe by applying Random Forests models. Atmospheric 
Environment 156: 146–159. 
112. Vieille, B., Albert, I., Leblond, S., Couvidat, F, Parent, É., Meyer, C. (2021) Are 
Grimmia Mosses Good Biomonitors for Urban Atmospheric Metallic Pollution. 
Preliminary Evidence from a French Case Study on Cadmium. Atmosphere 12: 
491. 
113. Mailler, S., Menut, L., Khvorostyanov, D., Valari, M., Couvidat, F., Siour, G., 
Turquety, S., Briant, R., Tuccella, P., Bessagnet, B., et al. (2017) CHIMERE-
2017: from urban to hemispheric chemistrytransport modeling. Geosci. Model 
Dev. 2017, 10, 2397–2423. 
114. Rencher, A. C., & Christensen, W. F. (2002). Principal component analysis. 
Methods of multivariate analysis, 380-407. 
115. Frontasyeva, M. V., & Pavlov, S. S. (2000). Analytical investigations at the IBR-
2 reactor in Dubna (No. JINR-E--14-2000-177). Frank Laboratory of Nơtron 
Physics. 
116. Frontasyeva, M. V., Pavlov, S. S., & Shvetsov, V. N. (2010). NAA for applied 
investigations at FLNP JINR: present and future. Journal of radioanalytical and 
nuclear chemistry, 286(2), 519-524. 
117. https://www-s.nist.gov/srmors/. 
118. Sera, K., Goto, S., Hosokawa, T., Saitoh, Y., & Futatsugawa, S. (2017). Problem-
based studies using PIXE at Nishina Memorial Cyclotron Center. International 
Journal of PIXE, 27(01n02), 43-56. 
135 
119. Futatsugawa, S., Hatakeyama, S., Saitou, Y., Sera, K., & Adachi, A. (1996). 
PIXE Analysis of Head Bone. International Journal of PIXE, 6(03n04), 461-465. 
120. Yamauchi, S., Saitoh, K., Sera, K., Wada, Y., & Kuwahara, M. (2008). 
Multielement analysis using PIXE for beneficial use of ashes from a biomass 
power plant. Journal of wood science, 54(2), 162-168. 
121. Itoh, J., Futatsugawa, S., Saitoh, Y., Ojima, F., & Sera, K. (2005). Application of 
a powdered-internal-standard method to plant and seaweed samples. International 
Journal of PIXE, 15(01n02), 27-39. 
122. https://www.unece.org/fileadmin/DAM/ceci/documents/2015/ICP/TOS-
ICP/ECE.CECI.ICP.2015.2.pdf (truy cập 03/2021). 
123. Mai, N. N., Khiêm, L.H., Quyết, N. H., Tien, Đ. P. T., Nam, L. Đ. (2018). Bước 
đầu xác định nguồn gốc ô nhiễm kim loại nặng trong không khí bằng phương 
pháp thống kê đa biến. Advances in Applied and Engineering Physics - CAEP V 
124. Rencher, A. C., & Christensen, W. F. (2002). Principal component analysis. 
Methods of multivariate analysis, 380-407. 
125. Berg, T., Røyset, O., Steinnes, E., & Vadset, M. (1995). Atmospheric trace 
element deposition: principal component analysis of ICP-MS data from moss 
samples. Environmental Pollution, 88(1), 67-77. 
126. Gupta, I., Salunkhe, A., & Kumar, R. (2012). Source apportionment of PM10 by 
positive matrix factorization in urban area of Mumbai, India. The Scientific 
World Journal, 2012. 
127. Ancelet, T., Davy, P. K., Mitchell, T., Trompetter, W. J., Markwitz, A., & 
Weatherburn, D. C. (2012). Identification of particulate matter sources on an 
hourly time-scale in a wood burning community. Environmental science & 
technology, 46(9), 4767-4774. 
128. Sowlat, M. H., Naddafi, K., Yunesian, M., Jackson, P. L., & Shahsavani, A. 
(2012). Source apportionment of total suspended particulates in an arid area in 
southwestern Iran using positive matrix factorization. Bulletin of environmental 
contamination and toxicology, 88(5), 735-740. 
129. Vukovic, G.P., (2015). Doctoral dissertation.University of Belgrade. Belgrade. 
130. Madadzada, A. I., Badawy, W. M., Hajiyeva, S. R., Veliyeva, Z. T., Hajiyev, O. 
B., Shvetsova, M. S., & Frontasyeva, M. V. (2019). Assessment of atmospheric 
deposition of major and trace elements using nơtron activation analysis and GIS 
technology: Baku-Azerbaijan. Microchemical Journal, 147, 605-614. 
131. Aničić, M., Tasić, M., Frontasyeva, M. V., Tomašević, M., Rajšić, S., Mijić, Z., 
& Popović, A. (2009). Active moss biomonitoring of trace elements with 
Sphagnum girgensohnii moss bags in relation to atmospheric bulk deposition in 
Belgrade, Serbia. Environmental Pollution, 157(2), 673-679. 
136 
132. Culicov, O. A., Zinicovscaia, I., & Duliu, O. G. (2016). Active Sphagnum 
girgensohnii Russow moss biomonitoring of an industrial site in Romania: 
temporal variation in the elemental content. Bulletin of environmental 
contamination and toxicology, 96(5), 650-656. 
133. Lazo, P., Bekteshi, L., & Shehu, A. (2013). Active moss biomonitoring technique 
for atmospheric deposition of heavy metals in Elbasan city, Albania. Fresenius 
Environ Bull, 22(1a), 213-218. 
134. Zinicovscaia, I., Urošević, M. A., Vergel, K., Vieru, E., Frontasyeva, M. V., 
Povar, I., & Duca, G. (2018). Active moss biomonitoring of trace elements air 
pollution in Chisinau, Republic of Moldova. Ecological Chemistry and 
Engineering S, 25(3), 361-372. 
135. Aničić, M., Tasić, M., Frontasyeva, M. V., Tomašević, M., Rajšić, S., Mijić, Z., 
& Popović, A. (2009). Active moss biomonitoring of trace elements with 
Sphagnum girgensohnii moss bags in relation to atmospheric bulk deposition in 
Belgrade, Serbia. Environmental Pollution, 157(2), 673-679. 
136. Culicov, O. A., Zinicovscaia, I., & Duliu, O. G. (2016). Active Sphagnum 
girgensohnii Russow moss biomonitoring of an industrial site in Romania: 
temporal variation in the elemental content. Bulletin of environmental 
contamination and toxicology, 96(5), 650-656. 
137. Wimolwattanapun, W., Hopke, P. K., & Pongkiatkul, P. (2011). Source 
apportionment and potential source locations of PM2. 5 and PM2. 5–10 at 
residential sites in metropolitan Bangkok. Atmospheric Pollution Research, 2(2), 
172-181. 
138. Świetlik, R., Strzelecka, M., & Trojanowska, M. (2013). Evaluation of traffic-
related heavy metals emissions using noise barrier road dust analysis. Polish 
Journal of Environmental Studies, 22(2), 561-567. 
139. Yeung, Z. L. L., Kwok, R. C. W., & Yu, K. N. (2003). Determination of multi-
element profiles of street dust using energy dispersive X-ray fluorescence 
(EDXRF). Applied Radiation and Isotopes, 58(3), 339-346. 
140. Munawer, M. E. (2018). Human health and environmental impacts of coal 
combustion and post-combustion wastes. Journal of Sustainable Mining, 17(2), 
87-96. 
141. Sera, K., Goto, S., Hosokawa, T., Saitoh, Y., & Futatsugawa, S. (2017). Problem-
based studies using PIXE at Nishina Memorial Cyclotron Center. International 
Journal of PIXE, 27(01n02), 43-56. 
142. Futatsugawa, S., Hatakeyama, S., Saitou, Y., Sera, K., & Adachi, A. (1996). 
PIXE Analysis of Head Bone. International Journal of PIXE, 6(03n04), 461-465.