Luận văn Phân tích cơ cấu ngành kinh tế và đề xuất một số giải pháp chuyển dịch cơ cấu theo định hướng chiến lược phát triển Kinh tế - Xã hội tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
 TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI 
 ---------------------------------------- 
 ĐỖ MẠNH HÙNG 
PHÂN TÍCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ VÀ ĐỀ XUẤT 
 MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU THEO 
ĐỊNH HƯỚNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN KINH TẾ - 
 XÃ HỘI TỈNH QUẢNG NINH ĐẾN NĂM 2020 
 Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh 
 LUẬN VĂN THẠC SĨ 
 QUẢN TRỊ KINH DOANH 
 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 
 TS. PHẠM CẢNH HUY 
 QUẢNG NINH - 2013 LỜI CAM ĐOAN 
 Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học 
độc lập của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung 
thực và có nguồn gốc rõ ràng. Quảng Ninh, ngày 26 tháng 8 năm 2013 
 Tác giả 
 Đỗ Mạnh Hùng 
 ii 
 MỤC LỤC 
LỜI CAM ĐOAN........................................................................................................................ ii 
MỤC LỤC...................................................................................................................................iii 
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................................... vi 
DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................................................vii 
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ................................................................................................viii 
MỞ ĐẦU....................................................................................................................................... 1 
 1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ........................................................................................... 1 
 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU................................................................................................ 2 
 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................................... 3 
 4. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU, PHẠM VI NGHIÊN CỨU:.............................................. 3 
 5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN: ............................................................................................ 3 
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CƠ CẤU KINH TẾ VÀ CHUYỂN 
DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH ....................................................................................... 4 
 1.1. CƠ CẤU KINH TẾ VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH ...................................... 4 
 1.1.1. Cơ cấu kinh tế............................................................................................................. 4 
 1.1.1.1. Khái niệm cơ cấu kinh tế .................................................................................... 4 
 1.1.1.2. Những đặc trưng chủ yếu của cơ cấu kinh tế.................................................... 4 
 1.1.1.3. Phân loại cơ cấu kinh tế ..................................................................................... 5 
 1.1.2. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ............................................................................ 8 
 1.1.2.1. Khái niệm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế.................................................... 8 
 1.1.2.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế.................... 9 
 1.1.2.3. Những chỉ tiêu phản ánh chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ......................... 12 
 1.2.2.4. Xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành .................................................. 14 
 1.1.2.5. Điều chỉnh cơ cấu ngành kinh tế...................................................................... 17 
 1.2. MỘT SỐ MÔ HÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ........................ 20 
 1.2.1. Mô hình Rostow ....................................................................................................... 20 
 1.2.2. Quy luật tăng năng suất lao động của A.Fisher...................................................... 22 
 1.3. KINH NGHIỆM TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU 
 NGÀNH KINH TẾ ................................................................................................................. 23 
 1.3.1. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở Nghệ An................................. 23 
 1.3.2. Kinh ngiệm của Nhật Bản........................................................................................ 24 
 1.3.3. Kinh nghiệm của Hàn Quốc .................................................................................... 26 
 1.3.4. Những bài học kinh nghiệm có thể vận dụng cho Quảng Ninh............................ 27 
 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ......................................................................................................... 29 
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ Ở QUẢNG NINH......... 30 
 2.1. TỔNG QUAN VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI TỈNH 
 QUẢNG NINH ....................................................................................................................... 30 
 2.1.1. Điều kiện tự nhiên .................................................................................................... 30 
 2.1.2. Về tình hình phát triển kinh tế ................................................................................. 32 
 iii 
 2.1.2.1. Tăng trưởng kinh tế.......................................................................................... 32 
 2.1.2.2. Về đầu tư phát triển.......................................................................................... 33 
 2.1.2.3. Về thu chi ngân sách nhà nước ....................................................................... 34 
 2.1.3. Về phát triển văn hóa – xã hội ................................................................................. 35 
 2.1.3.1 Về văn hóa - xã hội............................................................................................. 35 
 2.1.3.2 Về y tế.................................................................................................................. 35 
 2.1.3.3. Về giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực và giải quyết việc làm......................... 36 
 2.2. THỰC TRẠNG CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ CỦA QUẢNG NINH GIAI ĐOẠN 
 2006 - 2012 .............................................................................................................................. 37 
 2.2.1. Mục tiêu tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế tỉnh Quảng Ninh giai 
 đoạn 2006 - 2015 ................................................................................................................ 37 
 2.2.2. Thực trạng tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế tỉnh Quảng Ninh 
 giai đoạn 2006 - 2012 ......................................................................................................... 38 
 2.2.2.1. Tăng trưởng kinh tế........................................................................................... 38 
 2.2.2.2. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế................................................................... 43 
 2.2.3. Chuyển dịch cơ cấu theo thành phần kinh tế.......................................................... 45 
 2.2.4. Cơ cấu vốn đầu tư phân theo ngành, lĩnh vực kinh tế............................................ 46 
 2.2.4.1. Đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước ............................................................. 46 
 2.2.4.2. Huy động vốn đầu tư từ toàn xã hội................................................................. 49 
 2.2.5. Thực trạng cơ cấu lao động theo các ngành kinh tế............................................... 51 
 2.3. NHỮNG NHÂN TỐ CHỦ YẾU TÁC ĐỘNG ĐẾN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU 
 NGÀNH KINH TẾ CỦA QUẢNG NINH GIAI ĐOẠN 2006 - 2012 ................................ 55 
 2.3.1. Tài nguyên thiên nhiên............................................................................................. 55 
 2.3.2. Dân số và chất lượng nguồn nhân lực..................................................................... 56 
 2.3.3. Công tác quản lý vốn và thu hút vốn đầu tư phát triển .......................................... 57 
 2.3.4. Khả năng điều hành, quản lý của chính quyền địa phương................................... 59 
 2.3.5. Khả năng liên kết Vùng trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh...................... 60 
 2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ CỦA 
 QUẢNG NINH GIAI ĐOẠN 2006 - 2012............................................................................ 62 
 2.4.1. Những thành tựu đạt được ....................................................................................... 62 
 2.4.2. Những hạn chế, yếu kém, khó khăn, thách thức và nguyên nhân......................... 65 
 2.4.2.1. Hạn chế, yếu kém .............................................................................................. 65 
 2.4.2.2. Những nguyên nhân chủ yếu ............................................................................ 67 
 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ......................................................................................................... 72 
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ 
THEO ĐỊNH HƯỚNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA 
QUẢNG NINH ĐẾN NĂM 2020 ........................................................................................... 73 
 3.1. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU 
 NGÀNH KINH TẾ TỈNH QUẢNG NINH ĐẾN NĂM 2020............................................. 73 
 3.1.1. Quan điểm và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội ................................................. 73 
 3.1.1.1. Quan điểm phát triển ........................................................................................ 73 
 3.1.1.2. Mục tiêu phát triển............................................................................................ 74 
 iv 
 3.1.2. Phương hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh Quảng Ninh......................... 78 
 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ THEO ĐỊNH HƯỚNG 
 CHIẾN LƯỢC CỦA TỈNH ĐẾN NĂM 2020............................................................................................80 
 3.2.1. Cơ cấu lại sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản theo hướng sản xuất hàng 
 hóa tập trung và đảm bảo an ninh lương thực của tỉnh. ................................................... 80 
 3.2.1.1. Trồng trọt........................................................................................................... 80 
 3.2.1.2. Chăn nuôi .......................................................................................................... 80 
 3.2.1.3. Lâm nghiệp ........................................................................................................ 81 
 3.2.1.4. Thủy sản............................................................................................................. 82 
 3.2.1.5. Chương trình nông thôn mới............................................................................ 83 
 3.2.2. Cơ cấu lại sản xuất Công nghiệp theo hướng sản xuất sản phẩm công nghiệp 
 công nghệ sạch, thân thiện với môi trường....................................................................... 83 
 3.2.2.1. Duy trì phát triển của các ngành công nghiệp chủ lực truyền thống gắn với 
 việc tăng cường các biện pháp quản lý đảm bảo tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ môi 
 trường..............................................................................................................................84 
 3.2.2.2. Đẩy mạnh phát triển công nghiệp chế biến, chế tạo ...................................... 85 
 3.3.3. Cơ cấu lại các ngành dịch vụ theo hướng khai thác tối đa những tiềm năng, lợi thế 
 riêng có của tỉnh.................................................................................................................. 87 
 3.3.3.1. Phát triển du lịch............................................................................................... 88 
 3.3.3.2. Phát triển thương mại....................................................................................... 92 
 3.3.3.3. Dịch vụ tài chính ............................................................................................... 93 
 3.3.4. Nâng cao dân trí và chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của chuyển dịch 
 cơ cấu ngành kinh tế. .......................................................................................................... 94 
 3.3.5. Tăng cường công tác quản lý, điều chỉnh cơ cấu vốn đầu tư hợp lý, tạo động lực, 
 khuyến khích, thu hút đầu tư phát triển............................................................................. 95 
 3.3.5.1. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đầu tư kết cấu hạ tầng đảm 
 bảo thực hiện các mục tiêu theo định hướng của Tỉnh ................................................ 95 
 3.3.5.2. Điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn chi đầu tư phát triển theo hướng tập trung, 
 hiệu quả và triển khai các biện pháp huy động nguồn lực xã hội............................... 96 
 3.3.6 . Tăng cường các biện pháp hợp tác liên kết vùng, quốc gia và quốc tế nhằm tạo 
 động lực chuyển dịch nhanh cơ cấu ngành kinh tế........................................................... 97 
 3.3.6.1. Hợp tác với các tỉnh trong Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và Vùng Đồng 
 bằng sông Hồng.............................................................................................................. 97 
 3.3.6.2. Hợp tác quốc tế ................................................................................................. 99 
 3.2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ.........................................................................................................................101 
 3.3.1. Kiến nghị với Tỉnh Quảng Ninh............................................................................101 
 3.3.2. Kiến nghị với Trung ương .....................................................................................102 
 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .............................................................................................................................104 
KẾT LUẬN..................................................................................................................................... 105 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 v 
 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 
Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 
USD Đô la Mỹ 
FZT Mậu dịch tự do 
NIC Nước công nghiệp mới 
KH&CN Khoa học và công nghệ 
KTXH Kinh tế xã hội 
CNH Công nghiệp hóa 
HĐH Hiện đại hóa 
XDCB Xây dựng cơ bản 
USD Đô la Mỹ 
VND Việt Nam đồng 
KCN Khu công nghiệp 
SME Doanh nghiệp nhỏ và vừa 
QEZA Ban quản lý khu kinh tế 
IPA Ban xúc tiến và hỗ trợ đầu tư 
MICE Loại hình du lịch hội nghị, hội thảo, tổ chức sự 
 kiện 
 vi 
 DANH MỤC CÁC BẢNG 
Bảng 2.1: Tốc độ tăng trưởng Tỉnh Quảng Ninh qua các năm 2006-2012...............33 
Bảng 2.2: Số lượng lao động tại Quảng Ninh, 2007-2012........................................37 
Bảng 2.3. Mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành trong GDP tỉnh Quảng Ninh 
 đến năm 2015............................................................................................38 
Bảng 2.4. Tăng trưởng của các ngành kinh tế giai đoạn 2006-2012 theo giá so sánh 
 năm 1994...................................................................................................39 
Bảng 2.5. Cơ cấu theo thành phần kinh tế ................................................................45 
Bảng 2.6. Tổng hợp lĩnh vực vốn đầu tư phân theo ngành, lĩnh vực........................47 
Bảng 2.7. Phân bổ lao động theo ngành kinh tế tại Quảng Ninh..............................51 
Bảng 2.8. Tình hình thu, chi ngân sách của Tỉnh Quảng Ninh 2006-2012 ..............58 
Bảng 2.9. Chỉ tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế giai đoạn 2011-2020 .......................75 
 vii 
 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ 
Biểu đồ 2.1. Tốc độ tăng trưởng của các ngành kinh tế..................................................... 41 
Biểu đồ: 2.2. Cơ cấu ngành kinh tế của Quảng Ninh theo GDP ....................................... 43 
Biểu đồ 2.3. Cơ cấu vốn đầu tư phát triển kinh tế .............................................................. 48 
Biểu đồ 2.4. Cơ cấu lao động trong ngành kinh tế quốc dân năm 2012 ........................... 52 
Biểu đồ 2.5. Năng suất lao động các ngành kinh tế Quảng Ninh...................................... 54 
Biểu đồ 2.6. Cơ cấu dân số theo nhóm tuổi đến năm 2010 ............................................... 56 
 viii 
 MỞ ĐẦU 
1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI 
 Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế là làm thay đổi tỷ trọng đóng góp của các 
ngành kinh tế trong tổng thể nền kinh tế hoặc thay đổi tỷ trọng đóng góp của các 
ngành kinh tế trong khu vực kinh tế. 
 Để có sự thay đổi một cách nhanh chóng và theo hướng tích cực đòi hỏi phải 
có những tác động nhất định bằng cơ chế, chính sách, bằng các cách thức và 
phương pháp khác nhau đảm bảo cho các ngành kinh tế phát huy tối đa những lợi 
thế của mình cho sự phát triển và không gây trở ngại đến sự phát triển của các 
ngành kinh tế khác... 
 Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đúng hướng sẽ có những tác động mạnh 
tới tăng trưởng và phát triển theo định hướng chiến lược "Phát triển kinh tế - xã hội 
- môi trường" 
 Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế hiện nay đang là vấn đề quan tâm lớn của 
quốc gia nói chung và của tỉnh Quảng Ninh nói riêng trong tiến trình toàn cầu hóa 
và hội nhập kinh tế quốc tế, Quảng Ninh đang phấn đấu đến 2015 cơ bản trở thành 
Tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại. 
 Mục tiêu của Nghị quyết Đại hội đảng toàn quốc lần thứ XI; Chiến lược phát 
triển kinh tế - xã hội của đất nước giai đoạn 2011- 2020 đã xác định: "Phấn đấu đến 
năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại ". 
 Trên cơ sở vị trí địa kinh tế, chính trị đặc thù của Tỉnh, lợi thế về tài nguyên 
và khoáng sản; Nghị quyết đại hội đảng bộ Tỉnh Quảng Ninh lần thứ XIII đã xác 
định mục tiêu phấn đấu đến năm 2015 cơ bản trở thành Tỉnh công nghiệp theo 
hướng hiện đại (về trước 5 năm so với mục tiêu của cả nước). Với mục tiêu trên thì 
yêu cầu lực lượng sản xuất của Quảng Ninh đến lúc đó sẽ đạt trình độ khá hiện đại, 
phần lớn lao động thủ công được thay thế bằng lao động sử dụng máy móc, điện khí 
hoá, năng suất lao động xã hội và hiệu quả sản xuất kinh doanh cao hơn so với hiện 
nay. Muốn thực hiện được mục tiêu đề ra chúng ta không còn cách nào khác buộc 
phải chuyển dịch cơ cấu kinh tế đặc biệt là cơ cấu ngành kinh tế theo hướng CNH 
 1 hiện đại hoá. 
 Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nhằm đáp ứng được sự phân công lao 
động xã hội sớm đưa Quảng Ninh hội nhập vào khu vực và thế giới tạo cho chúng 
ta có được chỗ đứng và sánh ngang với các vùng lãnh thổ có tính tương đồng trong 
khu vực và thế giới. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế cũng nhằm khai thác, tận 
dụng hết những tiềm năng, lợi thế của Quảng Ninh. Thứ nhất đó chính là tiềm năng 
con người, Con người và xã hội Quảng Ninh là nơi hội tụ, giao thoa, sự thống nhất 
trong đa dạng của nền văn minh sông Hồng, có truyền thống cách mạng của giai 
cấp công nhân Vùng Mỏ với tinh thần "kỷ luật và đồng tâm". Hiện nay, đội ngũ giai 
cấp công nhân với khoảng 340 ngàn lao động (trong đó có khoảng 200 ngàn lao 
động ngành than, đóng tàu, xi măng...)1; Đây là điều kiện thuận lợi xây dựng khối 
đoàn kết, tạo sức mạnh tổng hợp để thực hiện các mục tiêu phát huy những lợi thế 
riêng có của Quảng Ninh về tài nguyên và khoáng sản theo hướng công nghiệp, 
dịch vụ hiện đại góp phần chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế một cách có hiệu quả. 
Thứ hai là việc tận dụng tốt các tiềm năng, lợi thế về vị trí địa kinh tế, chính trị; 
nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có để xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch 
và các giải pháp chuyển dịch kinh tế mạnh mẽ nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế - 
xã hội của Quảng Ninh, của Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và của cả nước. Tạo ra 
các sản phẩm hàng hóa và dịch vụ đủ sức cạnh tranh đối với các sản phẩm hàng 
hoá, dịch vụ của các nước khác. Sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế theo hướng 
chiến lược của Quảng Ninh hiện nay đang là vấn đề cấp bách, cấp thiết cần được 
triển khai thực hiện. 
 Với những lý do trên, tác giả đã chọn Đề tài: "Phân tích cơ cấu ngành kinh tế 
và đề xuất một số giải pháp chuyển dịch cơ cấu theo định hướng chiến lược phát 
triển Kinh tế - Xã hội của tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020" . 
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 
 - Làm rõ một số vấn đề lý luận về cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh 
tế ngành. 
1 Nguồn Liên đoàn lao động Tỉnh Quảng Ninh. 
 2