Luận văn Phân tích và đề xuất một số giải pháp phát triển kinh tế hợp tác xã nông nghiệp ở tỉnh Hòa Bình

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
 TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI 
 -------------- 
 ĐOÀN TRUNG HIẾU 
PHÂN TÍCH VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP 
 PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỢP TÁC XÃ 
 NÔNG NGHIỆP Ở TỈNH HÒA BÌNH 
 Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh 
 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC 
 QUẢN TRỊ KINH DOANH 
 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 
 PGS.TS. NGUYỄN ÁI ĐOÀN 
 HÀ NỘI - 2012 
 LỜI CAM ĐOAN 
 Tôi xin cam đoan những kết quả trình bày trong luận văn là kết quả tự 
nghiên cứu của bản thân, không sao chép từ bất kỳ tài liệu nào có trước của 
những người khác. 
 Tác giả luận văn 
 ĐOÀN TRUNG HIẾU 
 i 
 LỜI CẢM ƠN 
 Luận văn này là kết quả của một thời gian dài nghiên cứu và làm việc để áp 
dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn dưới sự hướng dẫn tận tình của PGS.TS. 
Nguyễn Ái Đoàn, sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô giáo Viện Kinh tế và Quản 
lý -Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, sự hỗ trợ chân tình của Lãnh đạo và các bạn 
đồng nghiệp đang công tác Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hòa Bình, Liên 
minh Hợp tác xã tỉnh Hòa Bình cùng các cơ quan hữu quan. 
 Với tình cảm chân thành, người viết xin gửi lời cảm ơn đến: 
 - PGS.TS. Nguyễn Ái Đoàn là người Thầy hướng dẫn khoa học đã rất tận tình 
hướng dẫn và cho những lời khuyên sâu sắc không những giúp tôi hoàn thành luận văn 
mà còn truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu về nghề nghiệp. 
 - Các thầy cô giáo của trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã tận tình giảng 
dạy, hướng dẫn, giúp đỡ trong suốt hai năm học để tôi có được những kiến thức ứng 
dụng trong công tác và là cơ sở thực hiện luận văn này. 
 - Quý thầy cô đã dành thời gian quý báu để đọc và phản biện luận văn này, 
xin cảm ơn những ý kiến nhận xét sâu sắc của quý thầy cô. 
 - Lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp đang công tác Sở Nông nghiệp và Phát 
triển nông thôn Hòa Bình, Liên minh Hợp tác xã tỉnh Hòa Bình cùng các cơ quan 
hữu quan.đã đóng góp ý kiến quý báu cho việc hoàn thành luận văn này. 
 Mặc dù đã rất cố gắng nhưng do thời gian có hạn, kinh nghiệm và trình độ 
bản thân còn nhiều hạn chế nên chắc chắn luận văn không tránh khỏi những sai sót, 
tác giả rất mong nhận được những ý kiến góp ý của các thầy cô và các bạn đồng 
nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. 
 Xin chân thành cám ơn! 
 Hà Nội, ngày 25 tháng 09 năm 2012 
 Học viên 
 ĐOÀN TRUNG HIẾU 
 ii 
 MỤC LỤC 
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i 
LỜI CẢM ƠN........................................................................................................ii 
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, TỪ VIẾT TẮT ...................................................vi 
DANH MỤC BẢNG ............................................................................................vii 
MỞ ĐẦU.............................................................................................................viii 
Chương 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN CÁC HỢP TÁC XÃ 
NÔNG NGHIỆP ....................................................................................................1 
 1.1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP...............1 
 1.1.1. Khái niệm HTX và HTX nông nghiệp ....................................................1 
 1.1.2. Hợp tác xã nông nghiệp và các loại hình Hợp tác xã nông nghiệp ở nước 
 ta hiện nay........................................................................................................5 
 1.1.3. Sự cần thiết phát triển Hợp tác xã nông nghiệp hiện nay.........................7 
 1.1.4. Hoạt động của HTX nông nghiệp .........................................................12 
 1.2. CÁC CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ PHÁT TRIỂN CÁC HỢP TÁC XÃ NÔNG 
 NGHIỆP ............................................................................................................13 
 1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA HỢP TÁC XÃ 
 NÔNG NGHIỆP ................................................................................................14 
 1.3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội .........................................................14 
 1.3.2. Thị trường ............................................................................................15 
 1.3.3. Vai trò của khoa học công nghệ ............................................................15 
 1.3.4. Nguồn nhân lực ....................................................................................16 
 1.3.5. Chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước .....................................17 
 1.3.6. Công tác quản lý hỗ trợ của chính quyền địa phương............................18 
Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CỦA CÁC HỢP TÁC XÃ NÔNG 
NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÒA BÌNH ..................................................19 
 2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ XÃ HỘI CỦA TỈNH 
 HÒA BÌNH........................................................................................................19 
 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................19 
 iii 
 2.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội ........................................................................19 
 2.1.2.1. Kinh tế ...........................................................................................19 
 2.1.2.2. Dân số - lao động ...........................................................................20 
 2.1.2.3. Cơ sở hạ tầng .................................................................................21 
 2.1.2.4. Phát triển kinh tế xã hội..................................................................21 
 2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA 
 BÀN TỈNH HÒA BÌNH ....................................................................................22 
 2.2.1. Đánh giá chung tình hình phát triển hợp tác nông nghiệp tỉnh Hòa Bình
 .......................................................................................................................22 
 2.2.1.1. Quá trình phát triển kinh tế hợp tác xã tỉnh Hòa Bình.....................22 
 2.2.1.2 Các chỉ tiêu đánh giá tình hình phát triển của các hợp tác xã nông 
 nghiệp tỉnh Hòa Bình..................................................................................29 
 2.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của các HTX nông nghiệp tỉnh 
 Hòa Bình........................................................................................................38 
 2.2.2.1. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên..................................................38 
 2.2.2.2 Cơ sở hạ tầng, thị trường.................................................................41 
 2.2.2.3. Khoa học công nghệ.......................................................................42 
 2.2.2.4. Trình độ phát triển nhân lực ...........................................................43 
 2.2.2.5. Cơ chế chính sách chung của Nhà nước và của tỉnh Hòa Bình........44 
 2.2.2.6. Công tác quản lý, hỗ trợ của chính quyền các cấp trong tỉnh Hòa 
 Bình............................................................................................................47 
 2.3. Kết luận chung. ...........................................................................................48 
Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ NÔNG 
NGHIỆP Ở TỈNH HÒA BÌNH GIAI ĐOẠN 2010 – 2015 .................................51 
 3.1. ĐỊNH HƯỚNG NHẰM PHÁT TRIỂN HTX NÔNG NGHIỆP Ở TỈNH 
 HÒA BÌNH .......................................................................................................51 
 3.1.1. Cơ sở của những định hướng.................................................................51 
 3.1.2. Định hướng và mục tiêu nâng cao hoạt động của các hợp tác xã 
 nông nghiệp ở tỉnh Hòa Bình .........................................................................53 
 iv 
 3.1.2.1. Định hướng....................................................................................53 
 3.1.2.2. Mục tiêu phát triển hợp tác xã nông nghiệp trong thời gian tới .......55 
 3.1.2.3. Nhiệm vụ phát triển các hợp tác xã nông nghiệp ở tỉnh Hòa 
 Bình trong giai đoạn 2010-2015..................................................................56 
 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ NÔNG 
 NGHIỆP Ở TỈNH HÒA BÌNH GIAI ĐOẠN 2010-2015 ...................................57 
 3.2.1. Đổi mới tư duy về nhận thức trong phát triển Hợp tác xã nông 
 nghiệp ............................................................................................................57 
 3.2.2. Thúc đẩy kinh tế hộ nông dân phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa 60 
 3.2.3. Đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ Hợp tác 
 xã nông nghiệp ...............................................................................................62 
 3.2.4. Lựa chọn mô hình Hợp tác xã nông nghiệp phù hợp với đặc điểm cụ thể 
 của từng huyện ...............................................................................................65 
 3.2.5. Kiện toàn bộ máy quản lý Nhà nước và nâng cao hiệu lực quản lý Nhà 
 nước ...............................................................................................................65 
 3.2.5.1. Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý........................................................65 
 3.2.5.2. Hoàn thiện một số chính sách vĩ mô nhằm thúc đẩy phát triển Hợp tác 
 xã nông nghiệp ............................................................................................66 
 3.2.5.3. Kiện toàn bộ máy nhà nước đối với Hợp tác xã nông nghiệp ..........69 
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................70 
TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................1 
 v 
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, TỪ VIẾT TẮT 
 HTX Hợp tác xã 
 XHCN Xã hội chủ nghĩa 
 TLSX Tư liệu sản xuất 
 CNH Công nghiệp hóa 
 HĐH Hiện đại hóa 
 ICA Liên minh HTX quốc tế 
 KT – XH Kinh tế - Xã hội 
 NSNN Ngân sách nhà nước 
 ILO Tổ chức Lao động quốc tế 
 NN Nông nghiệp 
 DVTH Dịch vụ tổng hợp 
 DN Doanh nghiệp 
 KHCN Khoa học công nghệ 
 vi 
 DANH MỤC BẢNG 
Bảng 2.1. Số lượng HTX nông nghiệp của tỉnh Hòa Bình......................................29 
Bảng 2.2. Diện tích đất các HTX nông nghiệp đang quản lý và sử dụng ................29 
Bảng 2.3. Tình hình tài sản của các hợp tác xã nông nghiệp điều tra ..........................30 
Bảng 2.4. Tình hình vốn quỹ của các hợp tác xã nông nghiệp................................31 
điều tra tính đến năm 2010 ....................................................................................31 
Bảng 2.5. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các Hợp tác xã nông nghiệp 
giai đoạn 2008-2010 ..............................................................................................32 
Bảng 2.6. Tổng hợp trình độ của cán bộ làm công tác.............................................34 
quản lý hợp tác xã nông nghiệp đến năm 2010 .......................................................34 
Bảng 2.7. Năng lực điều hành của cán bộ quản lý và trình độ................................35 
xã viên của các hợp tác xã nông nghiệp điều tra ....................................................35 
Bảng 2.8. Phân loại các hợp tác xã nông nghiệp điều tra theo.................................38 
loại hình sản xuất kinh doanh.................................................................................38 
 vii 
 MỞ ĐẦU 
 1. Tính cấp thiết của đề tài 
 Sau hơn 20 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, nền kinh tế nước ta 
đã có những bước tiến vượt bậc. Sang giai đoạn phát triển mới, đẩy mạnh sự nghiệp 
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đặc biệt đối với lĩnh vực nông nghiệp vốn 
được coi là thế mạnh của Việt Nam cũng được Đảng và Nhà nước tập trung nguồn 
lực để tạo ra sự đột phá. 
 Phát triển nông nghiệp, nông thôn trong thời kỳ đổi mới là chủ trương lớn 
của Đảng và Nhà nước. Song có nhiều vấn đề lớn sẽ đặt ra như: phát triển các 
doanh nghiệp nông nghiệp, hợp tác xã nông nghiệp theo hướng nào; việc phát triển 
hoạt động nông nghiệp hiện nay; bảo vệ thành quả của cải cách ruộng đất 
 Năm 2005 khu vực kinh tế HTX nông nghiệp của tỉnh Hòa Bình có giá trị 
GDP là 13,04 tỷ đồng, năm 2010 là 13,94 tỷ đồng. Như vậy, trong 5 năm khu vực 
này chỉ tăng được 0,9 tỷ đồng. Điều đó chứng tỏ, khu vực kinh tế hợp tác, HTX 
nông nghiệp phát triển chưa thật sự ổn định. Xét về mặt đóng góp thì kinh tế hợp 
tác, HTX nông nghiệp mới chỉ cộng vào tổng GDP của tỉnh mỗi năm khoảng 1%. 
 Qua một vài con số chứng minh trên đây có thể thấy, những đóng góp của 
kinh tế hợp tác, HTX nông nghiệp cho địa phương còn chưa nhiều, chưa tương 
xứng với vai trò là chủ đạo của nền kinh tế quốc dân. Có thể chỉ ra hàng loạt những 
tồn tại cần phải tháo gỡ trong phát triển kinh tế hợp tác, HTX nông nghiệp : tiềm 
lực kinh tế khu vực này còn yếu, tài sản vốn, quỹ ít. Số HTX hoạt động hiệu quả 
chưa nhiều, trong khi số HTX yếu kém chiếm tỷ lệ cao. Trong đó, đáng lưu ý là còn 
một số HTX hoạt động mang tính hình thức, chưa được củng cố hoặc phải giải thể. 
Tình trạng một số HTX thành lập mới không xuất phát từ nhu cầu thực tiễn mà ra 
đời với mục đích để được hưởng chính sách vay vốn ưu đãi hoặc đón các chương 
trình tài trợ của tỉnh còn khá nhiều. Vì thế, khi phải bước vào hạch toán độc lập thì 
các HTX này tỏ ra lúng túng và bị rơi vào tình trạng hoạt động cầm chừng. 
 Từ thực tiễn trên tôi lựa chọn Đề tài nghiên cứu: Phân tích và đề xuất một số 
giải pháp phát triển kinh tế HTX nông nghiệp ở tỉnh Hòa Bình. 
 viii 
 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 
 2.1. Mục tiêu chung 
 Đánh giá thực trạng hoạt động của các HTX nông nghiệp nhằm tìm ra những 
tiềm năng, ưu thế và những mặt hạn chế trong quá trình sản xuất kinh doanh của các 
HTX. Từ đó, đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các 
HTX nông nghiệp tại địa phương. 
 2.2. Mục tiêu cụ thể 
 Hệ thống hoá các vấn đề lý luận về kinh tế hợp tác, HTX nói chung và HTX 
nông nghiệp nói riêng. 
 Đánh giá thực trạng về tổ chức và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của 
các HTX nông nghiệp trước và sau Luật HTX năm 2003 trên cơ sở phân tích các 
nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh. 
 Đưa ra các giải pháp chủ yếu, định hướng phát triển nhằm xây dựng mô hình 
các HTX nông nghiệp trên địa bàn phù hợp với đặc điểm, điều kiện phát triển kinh 
tế - xã hội của tỉnh Hòa Bình. 
 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 
 3.1. Đối tượng nghiên cứu 
 Những vấn đề lý luận và thực tiễn nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX 
nông nghiệp. 
 Đối tượng khảo sát: các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Hòa Bình 
 3.2. Phạm vi nghiên cứu 
 Về nội dung: Nghiên cứu những vấn đề liên quan đến nội dung, phương thức 
tổ chức hoạt động, phương thức tổ chức quản lý điều hành, phương thức tổ chức sản 
xuất kinh doanh của các HTX nông nghiệp. 
 Về không gian: Đề tài nghiên cứu HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Hòa Bình. 
 Về thời gian: Đánh giá thực trạng hoạt động của các HTX nông nghiệp trong 
thời gian từ năm 2009 - 2011 ở địa phương. Để từ đó có các định hướng và giải 
pháp nhằm nâng cao hiệu quả của các HTX nông nghiệp trong giai đoạn hiện nay. 
 ix